گروه وبلاگ:بررسی وبلاگ‌های طلاب یکی از حوزه‌‌های مغفول فضای‌مجازی دینی محسوب می‌شد. خبرگزاری قرآنی ایران(ایکنا)، در سلسله مباحثی به پیگیری و مطرح کردن این حوزه می‌پردازد.

به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران(ایکنا)،یکی از جنبه های مهم ادیان، آموزش مبانی و احکام دین و تبلیغ آن می باشد و امروزه این جنبه آموزشی و ترویجی دین ‏تأثیر زیادی از رشد و گسترش تکنولوژی‌های نوین ارتباطی گرفته است.

به‌ویژه اینترنت با شکستن بعد مکان، این امکان ‏را به ادیان گوناگون داده‌است که بتوانند پیام خود را به اقصی نقاط جهان برسانند و یا بتوانند به راحتی با پیروان خود در ‏هر نقطه‌ای از جهان که باشند ارتباط برقرار کنند، در حالی که این امر هزینه‌ای اندک و سرعتی بالا دارد.

اسلام نیز به عنوان یکی از ادیان مهم جهان امروز که خود را دینی جهانی معرفی می‌کند‌، می تواند از این فرصت در ‏جهت رشد و گسترش خود در میان ملل گوناگون، بهره جوید. اگر نهادهای مختلف اسلامی با زبان اینترنت آشنا شوند و آن ‏را در جهت اهداف خود به کار گیرند علاوه بر جنبه تبلیغی مذکور می‌توانند برای مسلمانانی که در کشورهای مختلف دنیا ‏پراکنده‌اند، جامعه مجازی یکپارچه‌ای ایجاد کرده و در صورت نیاز به پاسخگویی سؤالات آن‌ها بپردازند.‏

این مقاله ابتدا با مروری به رسانه‌های سنتی مبلغان مذهبی و توجه به اهمیت آن‌ها، به رشد و گسترش تکنولوژی‌های ‏نوین و ویژگی‌های آن و فرصت‌هایی که این رسانه‌های جدید در اختیار مبلغان قرار می‌دهد، توجه خواهد کرد. در ‏ادامه با توجه به انواع فعالیت‌هایی که مبلغان می‌توانند در این فضا داشته باشند، که عبارتند از فعالیت در سایت‌ها، ‏وبلاگ‌ها و چت‌روم ها، و با توجه به ویژگی‌های خاص وبلاگ، وبلاگ نویسی را به عنوان یکی از راه‌های مؤثر در ‏زمینه تبلیغ معرفی می‌نماید.

سپس با توجه به رواج وبلاگ‌نویسی طلاب، به عنوان مبلغان مذهبی، با نگاهی آسیب ‏شناسانه به بررسی وبلاگ‌های طلاب خواهدپرداخت.‏

رسانه های سنتی و اهمیت آن ها :‏

از نظر نگارنده موضوع وبلاگ‌نویسی طلاب، موضوع مهمی است که متاسفانه در ایران چندان مورد توجه قرار نگرفته‌‏است، در حالی که روزنامه‌ی اینترنتی گاردین آبان ماه سال 1385به موضوع وبلاگ‌نویسی طلاب ایرانی پرداخته و خبر‏نگار روزنامه لس آنجلس تایمز نیز در بهمن ماه سال 85 در جمع تعدادی از این طلاب وبلاگ‌نویس حاضر شده و به ‏مصاحبه با آن‌ها پرداخته است. ‏

یکی از جنبه‌های مهم هر دین را می‌توان نشر و گسترش آموزه‌ها و تبلیغ آن دین برشمرد. ادیان توحیدی و به‌ویژه اسلام به ‏عنوان یکی از مهم‌ترین این ادیان که داعیه جهانی دارد، به این امر توجه ویژه‌ای نموده‌اند و حتی می‌توان گفت بعثت انبیا ‏برای تبلیغ و نشر و گسترش معارف الهی بوده است.‏

روحانیان به عنوان متولیان دین در جامعه علاوه بر دین‌پژوهی و اجرای دین در قالب یک نظام اجتماعی، موظفند به آموزش ‏دین و تبلیغ آن بپردازند.( خاکبازان )‏

در گذشته تنها شیوه‌ی مورد استفاده‌ی مبلغان مذهبی‌، بهره مندی از رسانه‌های سنتی چون مسجد و منبر بوده است، که البته با ‏توجه به اهمیت و اثرگذاری این رسانه‌ها، مسجد و منبر هم‌چنان نقش قوی خود را حفظ نموده اند. نقش مهم این رسانه‌ها را ‏می‌توان در بررسی دو جنبش مهم اجتماعی - سیاسی ایران، یعنی انقلاب مشروطه و انقلاب اسلامی، مورد بررسی قرار داد.

‏مارسل بوازار در کتاب خود " اسلام در جهان امروز" می‌نویسد: «مسجد عامل نیرومندی در همبستگی و اتحاد مسلمانان ‏جهان است و اهمیت اجتماعی و فرهنگی آن را از این بابت نمی‌توان نادیده گرفت.» ( به نقل از فرقانی ، 86،1382)‏

می‌توان گفت ویژگی‌های خاص مسجد و منبر، موجب شده‌اند که این رسانه‌های سنتی جایگاه والایی پیدا کنند.

این ویژگی‌ها ‏عبارتند از: ارتباط حضوری، غیرتصنعی و عمیق با مخاطب، انتقال آگاهی و فراهم ساختن زمینه‌ی تعالی انسان، قابلیت ‏اثرگذاری بر مخاطبان گوناگون اعم از باسواد و بی سواد، مردمی و عمومی بودن مسجد، سهل الوصول بودن و دسترسی آسان ‏به علت تعدد و پراکندگی مساجد، صحت در پیام‌رسانی و قابلیت اعتماد به آن، عدم وابستگی به مراکز قدرت و ... .(همان، 89 ‏‏)‏

اهمیت بالای مساجد در انتقال معارف دینی موجب گشت تا مدت‌ها مبلغان مذهبی به رسانه‌های دیگر توجه چندانی ننمایند و با ‏تاخیر بسیار متوجه رسانه‌های جدید شوند.

برای مثال می توان به تاسیس شبکه رادیویی معارف در سال 76 اشاره نمود، که با ‏توجه به گذشت نوزده سال از روی کار آمدن حکومتی اسلامی و ایجاد رادیوهای تخصصی گوناگون‌، تاخیر بسیار زیادی ‏محسوب می شود.

هم‌چنین می‌توان به ایجاد شبکه قرآن و معارف سیما اشاره کرد که هنوز پوشش کاملی در سطح ایران پیدا ‏نکرده است.‏

ضرورت فعالیت مبلغان مذهبی در فضای مجازی :‏

ورود تکنولوژی‌های نوین و به‌ویژه اینترنت، تحول بزرگی را در زمینه‌ی ارتباطات و به تبع آن تبلیغات و اطلاع‌رسانی، ‏ایجاد نمود. رشد سریع و پر شتاب این تکنولوژی‌ها موجب گشت به سرعت در زندگی مردم وارد شده و به یکی از منابع اصلی ‏کسب اطلاعات تبدیل گردند.

شهید بهشتی (ره) در رابطه با حرکت هماهنگ مبلغان مذهبی با فرهنگ جامعه، معتقد بود زمانی فرهنگ جامعه فرهنگ ‏شنیداری بود و روحانیت در آن زمان بیشتر به سخنرانی می‌پرداخت اما با گذشت زمان و بالا رفتن سطح سواد در جامعه، ‏فرهنگ خواندن در میان اقشار مختلف جامعه به ویژه جوانان، رواج یافت و روحانیت متوجه شد باید قلم به دست گیرد و با ‏عبارات و الفاظی که متناسب با زمان باشد و درس خوانده‌ها از خواندن نوشته‌هایشان استقبال کنند، به ایفای نقش خود بپردازند.

امروز نیز با توجه به رواج استفاده از اینترنت و فضای مجازی در جامعه و به ویژه در میان جوانان، روحانیت باید به فضای ‏مجازی روی آورد و با زبانی متناسب این فضا ، به فعالیت بپردازند.‏

ویژگی‌های فضای مجازی که موجب تحولات بزرگ ارتباطاتی- اطلاعاتی گردیده، می‌توان چنین دسته بندی نمود : ‏

‏1- حافظه مجازی 2- دیجیتالی بودن 3- تعاملی بودن 4- فرامتنی بودن 5- واقعیت مجازی 6- غیر مرکزی بودن .‏

مجموعه این ویژگی‌ها سبب شده است کاربران این فضا، به آسانی و هزینه‌ای بسیار کم به حجم انبوهی از اطلاعات نوشتاری‏، فیلم، عکس و صدا دست یابند. هم‌چنین این فضا به تولید کنندگان پیام نیز این فرصت را میدهد که تولیدات خود را به ‏سادگی و با هزینه‌ای اندک، در سطحی جهانی، منتشر سازند.

این شرایط توانسته است فضای مجازی را به فضای مناسبی ‏برای تبلیغات و آموزش تبدیل کند.‏

هم‌چنین برخی از ویژگی‌های مثبتی را که برای رسانه‌ی سنتی چون مسجد ذکر کردیم‌، در این تکنولوژی‌های نوین نیز وجود ‏دارد : گر چه ارتباط چهره به چهره نیست اما در این فضا امکان برقراری ارتباط هم‌زمان بین مبلغان و مخاطبان وجود دارد که به ‏نظر نگارنده تداوم ارتباط مبلغان با مخاطبان و تعامل با آن‌ها، می‌تواند به شکل‌گیری ارتباطی عمیق بینجامد. ‏

همان‌ گونه که پیش از این بیان شد این فضا زمینه‌ی بسیار مناسبی را در جهت انتقال آگاهی فراهم آورده‌است.

اگر در گذشته ‏تنها اطلاعات و آگاهی از طریق کلام منتقل می‌شد، دراین فضا می‌توان حجم بسیار بالایی از اطلاعات را به صورت صوت، ‏تصویر، نوشته و فیلم منتقل کرد.‏

اگر مساجد قابلیت اثر گذاری بر مخاطبان گوناگون اعم از باسواد و بی سواد را داشتند، این فضا می‌تواند بر مخاطبان گوناگون ‏اثر گذار باشد. اما مخاطبانی که علاوه بر سواد، تا حدی با زبان کامپیوتر و دنیای اینترنت آشنا باشند، اما در عوض، مساجد ‏تنها بر مخاطبانی که آگاهانه و با اراده‌ی خویش وارد مسجد می‌شدند، موثر بودند. اما در این فضا مخاطبان تصادفی بالقوه‌ی ‏بی شماری وجود دارد که ممکن است در معرض پیام‌های مبلغین قرار گیرند .

در نتیجه، اگر مسجد می‌توانست تنها بر قشر ‏خاصی اثر گذار باشد و مخاطبانی معمولا مذهبی را جذب نماید، این فضا طیف بسیار متنوعی از مخاطبان را در خود جای داده ‏است.

فضای مجازی نیز مانند مساجد در دسترس عموم مردم است و چه بسا دسترسی به آن بسیار آسان تر از دسترسی به مساجد باشد‏، چرا که این فضا توانسته است بعد زمان و مکان را بشکند و در نتیجه هر کس در هر ساعتی از شبانه‌روز می‌تواند تنها با چند ‏کلیک به آن دسترسی یابد. در صورتی که دسترسی به مساجد به عنوان فضایی واقعی‌، نیازمند جا به جایی مکانی فرد می‌باشد. هم‌چنین تنها در ساعات خاصی از شبانه روز، قابل دسترسی هستند.‏

غیر مرکزی بودن فضای مجازی، که یکی از ویژگی‌های مهم آن محسوب می‌شود، موجب شده است که این فضا نیز مانند ‏مساجد، به مراکز قدرت وابسته نباشند و قابلیت کنترل حکومت‌ها و قدرت‌ها بر این فضا ناممکن گردد.‏

علاوه بر فرصت‌هایی که ویژگی‌های فضای مجازی، برای مبلغان مذهبی و به‌ویژه روحانیان پدید آورده است. تهدیدهای ‏موجود در شبکه جهانی نیزعاملی است که حضور آنان را در این فضا واجب می‌سازد .

همان‌گونه که مبلغان مذهبی می‌توانند ‏در این فضا به فعالیت بپردازند، مخالفان اسلام و مبلغان دیگر ادیان نیز فرصت یافته‌اند که به آسانی صدای خود را به گوش ‏مخاطبان جهانی برسانند. به‌ویژه پس از یازده سپتامبر که تمامی رسانه‌های غربی به ارائه تصویر وحشت از اسلام پرداخته‌اند ‏و سعی در تخریب چهره‌ی اسلام و مسلمانان در انظار جهانیان دارند.

مبلغان اسلامی باید با ارائه و معرفی تصویر صحیح ‏اسلام به مقابله با این موج جهانی بپردازند.‏

پ‍‍ژوهشگر: نجمه غفاری ریسمانچی