گروه وبلاگ: در بخش آغازین بررسی وبلاگ‌های طلاب در فضای مجازی، از مزایای فضای مجازی و ضرورت فعالیت مبلغان مذهبی در این فضا بحث کردیم، در ادامه به بررسی وبلاگ به عنوان یک رسانه برای مبلغان می‌پردازیم.

به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا)، با توجه به رواج استفاده از اینترنت و فضای مجازی در جامعه و به ویژه در میان جوانان، روحانیت باید به فضای ‏مجازی روی آورد و با زبانی متناسب این فضا، به فعالیت بپردازند.‏

زمینه های گوناگون فعالیت در فضای مجازی :‏

مبلغان مذهبی می‌توانند در سه عرصه در فضای مجازی به تبلیغ و آموزش معارف اسلامی بپردازند: سایت‌ها، وبلاگ‌ها و ‏چت‌روم‌ها.‏

سایت‌ها به دلیل فضای رسمی و وابستگی به مؤسسات و شخصیت‌های بزرگ، معمولاً دارای اعتبار بیشتری هستند و به ‏عنوان پایگاه‌های مرجع مورد استفاده قرار می‌گیرند. همین ویژگی‌ها موجب گشته که سایت‌ها، بیشتر در زمینه آموزش ‏معارف اسلامی کارکرد مناسبی پیدا کنند و جنبه تبلیغی کمتری داشته باشند. چرا که معمولاً در سایت‌ها تعامل کمتری بین ‏تولیدگر و مخاطب وجود دارد و نگاه تولیدگر به مخاطب، نگاه از بالاست که می‌تواند قدرت تبلیغی پیام را کاهش دهد.‏

اما چت کردن و وبلاگ‌نویسی، به دلیل فضای تعاملی بیشتر و زبان ساده و صمیمی مورد استفاده گردیده و می‌تواند مانند تبلیغات ‏چهره به چهره و رودررو عمل کند. که یکی از مؤثرترین شیوه‌های تبلیغات است.‏

از آن‌جا که چت مانند گفت‌وگویی دو نفره و گاه چند نفره است، می‌تواند قدرت اقناعی بسیار بالایی داشته باشد، اما ‏عمومی بودن وبلاگ و ماندگاری آن، امتیازات ویژه‌ای را برای این رسانه ایجاد می‌کند.

همان‌طور که پیش از این بیان شد، این مقاله در ابتدا سعی دارد به بررسی ویژگی‌های وبلاگ و فرصت‌های تبلیغی آن ‏بپردازد.‏

وبلاگ عرصه¬ی مناسب تبلیغات مذهبی :‏

«وبلاگ»، یک صفحه وب شخصى با قابلیت دستیابى عموم کاربران به آن است. اولویت استقرار و یا نشر مطالب در وبلاگ، بر ‏اساس یک ساختار زمانى شکل مى‌گیرد. خوانندگان وبلاگ‌ها همواره در ابتدا جدیدترین مطلب منتشر شده را مشاهده می‌کنند. ‏

وبلاگ‌ها در سال‌های اخیر با استقبال فوق‌العاده جوانان ایرانی مواجه شده‌اند به گونه‌ای که وبلاگ‌های فارسی زبان توانسته‌‏اند رتبه چهارم را در میان سایر زبان‌ها کسب کنند.‏

شاید بتوان گفت ویژگی‌های خاص وبلاگ عامل این استقبال بالا باشد و همین ویژگی‌ها و استقبال بالای از وبلاگ‌ها است که ‏توانسته، این رسانه را به فضای مناسبی برای مبلغان مذهبی، تبدیل کند.‏

‏«دیوید واینر»، از پیشگامان وبلاگ‌‏نویسى در توصیف ویژگى‌‌هاى وبلاگ چند نکته را بیان مى‏کند: ‏

• شخصى است؛ یعنى توسط یک فرد نوشته مى‏شود، نه توسط یک سازمان. به همین دلیل، در این رسانه ویرایش و سانسور ‏مطالب وجود ندارد و همین موضوع موجب گشته که بسیاری از افراد، مطالب وبلاگ‌ها را حقیقی‌تر از رسانه‌هایی با ‏دروازه‌بانی اخبار بدانند.‏

• بر روى اینترنت است؛ یعنى جایى چاپ نمى‌‏شود و مى‏توان آن را با هزینه بسیار کم، مرتباً روزآمد کرد. ضمن اینکه براى ‏خواندنش داشتن یک نرم‏افزار مرورگر کافى است. ‏

• منتشر مى‏شود؛ بدین معنا که نوشته‏هاى خام طى یک روند خودکار، در قالب‏هاى پیش ساخته ریخته مى‏شود و بالقوه در ‏دسترس همه قرار مى‌گیرد. ‏

• بخشى از یک اجتماع است؛ یعنى مربوط به دسته‏اى از افراد است که علاقه مشترکى دارند و به خاطر آن به‌طور مجازى ‏دور هم جمع شده‏اند.( به نقل از شمس )‏

البته علاوه بر ویژگی‌های فوق می‌توان به نکات دیگری نیز اشاره کرد:

‏ زبان و شیوه نگارش وبلاگ‌ها، ساده، صمیمی و خودمانی است و شاید بتوان گفت یکی از عوامل گرایش جوانان به وبلاگ‌ها، همین زبان دوستانه و غیررسمی آن می‌باشد.‏

علاوه بر زبان دوستانه و صمیمی ، امکان اظهار نظری که در وبلاگ‌ها در نظر گرفته شده است، موجب می‌شود که مخاطب ‏به راحتی وارد تعامل با وبلاگ‌نویس شود.‏

هم‌چنین سادگی وبلاگ‌ها و رایگان بودن آنها موجب شده که هر کسی بتواند به راحتی وبلاگی برای خود ایجاد کند. این ‏امکان، علاوه بر تنوعی که در محتوا و نوع وبلاگ‌ها به وجود آورده است، باعث می‌شود که مخاطب احساس کند، وبلاگ‌‏نویس نه از موضعی برتر، که در جایگاهی برابر با مخاطب، به برقراری ارتباط با او می‌پردازد. و همین امر تمایل مخاطب ‏به تعامل بیشتر را، به دنبال خواهد داشت.‏

از میان این ویژگی‌ها آن چه قدرت تبلیغی و اقناعی وبلاگ را بالا می‌برد، همان زبان صمیمی و دوستانه ، تعامل بالا، و عدم ‏نگاه از بالا به مخاطب می‌باشد، که پذیرش کلام مبلغ را برای مخاطب راحت می‌کند.‏

همان‌طور که پیش از این بیان شد، بیشترین کاربران وبلاگ‌ها جوانان هستند، که شاید بتوان گفت، به دلیل ویژگی‌های ‏روحی و روانی این مقطع سنی، چندان پذیرای توصیه‌ها و نصایح نمی‌باشند، چرا که نسل جوان، می‌خواهد استقلال رای ‏داشته باشد و مشورت و نصیحت نسل پیش را به عنوان مانعی در برابر خویش می‌پندارد. (مددپور، 1382)

اما همین جوانان ‏بسیار تحت تأثیر گروه‌های همسالان خویش قرار دارند. با توجه به این موضوع و نگاهی به سیره و سنت انبیا و ائمه که در هر ‏عصری متناسب با زبان و شرایط حاکم بر همان دوره به تبلیغ می‌پرداختند، می‌توان گفت که مبلغان مذهبی برای هرچه مؤثرتر ‏بودن در این فضا، باید با زبانی صمیمی و دوستانه و به‌طور غیر مستقیم، به ترویج معارف و آموزه‌های اسلامی بپردازند.‏

با توجه به غیر مرکزی بودن فضای مجازی، فرد محور بودن فضای وبلاگ و ناشناس بودن بسیاری از وبلاگ‌نویسان، تعیین ‏اولین طلبه وبلاگ‌نویس و آغاز وبلاگ‌نویسی طلاب، ممکن نیست. اما منبر نت، که از پیشگامان وبلاگ‌نویسی طلاب است، معتقد است که شروع وبلاگ‌نویسی طلاب همزمان با ورود وبلاگ‌نویسی به ایران است. اما شاید بتوان گفت که رشد ‏و گسترش فعالیت وبلاگ‌نویسان طلبه، در دو سال اخیر شتاب بیشتری به خود گرفته است.‏

با نگاهی اجمالی به وبلاگ‌های طلاب، چنین به نظرمی‌رسد که علی‌رغم زمینه‌ی مناسبی که این رسانه‌ی جدید، برای ‏مبلغان فراهم کرده، اما وبلاگ‌نویسی طلاب چندان موفق نبوده است. شاید بتوان گفت اصلی‌ترین دلیل عدم موفقیت وبلاگ‏های طلاب، به دلیل نا آشنا بودن این وبلاگ‌نویسان، با ظرفیت‌ها و ویژگی‌های عام فضای مجازی و ویژگی‌های خاص ‏فضای وبلاگ، که پیش از این بدان‌ها اشاره شد، می‌باشد.‏

چگونگی وبلاگ¬نویسی طلاب:‏

پس از بررسی برخی از وبلاگ‌های طلاب، می‌توان مهم‌ترین مشکلات این وبلاگ‌ها را، چنین بیان کرد:‏

• کم توجهی به ظاهر و قالب

• استفاده از زبان رسمی و غیر صمیمی

• ارتباط وبلاگ‌نویسان با طیف خاصی از مخاطب‌ها

• به روز نبودن وبلاگ‌ها و کوتاهی عمر آنها

• تک زبانه بودن وبلاگ‌ها

کم توجهی به ظاهر و قالب:‏

توجه به این مشکلات، ادعای نگارنده را مبنی بر عدم آشنایی وبلاگ‌نویسان طلبه، با ویژگی‌های فضای مجازی و وبلاگ، و ‏در نتیجه عدم استفاده‌ی مناسب و به خدمت گرفتن این ویژگی‌ها در راه اهداف مورد نظر و تبلیغات دینی، تائید می‌کند.‏

بسیاری از وبلاگ‌های مربوط به طلاب، از قالب مناسب و جذاب بی‌بهره‌اند. گرچه باید گفت که فعالیت‌های دفتر توسعه ‏وبلاگ دینی، توانسته است تا حدی طلاب وبلاگ‌نویس را در زمینه‌های فنی و به ویژه طراحی قالب و لوگوی مناسب ‏یاری رساند، اما از آن‌جا که در فضای اینترنت، به دلیل وجود لینک‌های بی‌شمار و جستجوهای شبکه، مخاطبان گذری و ‏اتفاقی، آمار بالایی دارند و در اولین برخورد کاربر با صفحه‌ی وبلاگ، ظاهر وبلاگ می‌تواند تأثیر زیادی در جذب ‏مخاطب به خواندن مطالب وبلاگ و یا بستن صفحه داشته باشد، برای جذب مخاطبان گذری باید توجه بیشتری به ظاهر وبلاگ ‏داشت.

علاوه بر قالب زیبا، استفاده از فونت مناسب، تصاویر، عنوان جالب و ... می‌تواند در جذب مخاطبان گذری مؤثر ‏باشد.‏

استفاده از زبان رسمی و غیر صمیمی:

در بسیاری از وبلاگ‌های طلاب، از زبانی رسمی و غیر صمیمی استفاده می‌شود . یکی از این وبلاگ‌نویسان در توجیه این ‏موضوع چنین بیان کرد که : «وبلاگ‌های طلاب، از نوع وبلاگ‌های تخصصی است و لازمه‌ی این امر، زبان تخصصی آنها ‏می‌باشد.»

این در حالی است که باید گفت که پس از رشد و فراگیری وبلاگ‌نویسی، شاهد رواج انواع گوناگونی از وبلاگ‌ها بوده‌ایم ، ‏وبلاگ‌های خاطرات، وبلاگ‌های تجاری، وبلاگ‌های تخصصی، وبلاگ‌های خبری و ... اما از آن‌جا که وبلاگ، با فلسفه‌ی ارائه‌ی حرف معتبر، صادقانه و صمیمانه آغاز به کار کرده است و یکی از ویژگی‌های خاص فضای وبلاگ، زبان ساده ‏و صمیمی آن می‌باشد جدای از نوع وبلاگ، باید به زبان صمیمی و غیر رسمی توجه داشت.

البته تخصصی بودن وبلاگ‌های طلاب، به تعداد بسیار محدودی از وبلاگ‌هایی که به موضوعات خاص فقهی، کلامی، ‏اعتقادی و ... می‌پردازند، مربوط می‌شود اما زبان غیر صمیمانه در وبلاگ‌های غیر تخصصی طلاب نیز دیده می‌شود.

در حالی که اگر هدف از وبلاگ‌نویسی طلاب، تبلیغات آموزه‌ها و معارف دینی باشد، زبان صمیمی و دوستانه یکی از لازمه‏های این فعالیت است.‏

ارتباط وبلاگ¬نویسان با طیف خاصی از مخاطب¬ها:‏

یکی دیگر از مشکلات وبلاگ‌های طلاب، ارتباط با طیف خاصی از مخاطب‌ها است. شاید بتوان دلیل این مشکل را دو ‏نکته دانست: اول آن که به دلیل محتوای مذهبی وبلاگ‌ها، معمولاً مخاطبانی مذهبی جذب این وبلاگ‌ها می شوند. به علاوه ‏ممکن است در صورتی که وبلاگ‌نویس در معرفی خود بیان کند که طلبه است، برخی از مخاطبان بالقوه را از دست بدهد. ‏دوم آن که به دلیل ارتباط محدود وبلاگ‌نویسان طلبه با دیگر کاربران و وبلاگ‌نویسان، که معمولاً این افراد محدود هم، دارای ‏تفکرات مذهبی می‌باشند. در نتیجه می‌توان گفت این ارتباط محدود که تنها با افراد مذهبی بر‌قرار می‌شود، موجب می‌گردد ‏که یکی از مهمترین ویژگی‌های فضای مجازی که دسترسی به حجم بالای کاربران متنوع و گوناگون است، و یکی از امتیازات ‏تبلیغات اینترنتی محسوب می‌شود ، نادیده گرفته شده و نتوان از این فرصت بهره گرفت.

پژوهشگر: نجمه غفاری ریسمانچی