| مرزبندی‌های مجهول در وبلاگ‌های قرآنی | ||||||||||||
|
گروه گزارش: نمایش اندیشه‌ها به روی صفحات وب، از جمله عوامل تأثیرگذار بر فرهنگ یک جامعه است؛ به همین دلیل برخی از فعالان عرصه علوم قرآنی با استفاده از این فناوری به دنبال ترویج و گسترش فرهنگ قرآنی هستند.
وبلاگستان زبان فارسی نیز به خاطر روحیه و باور دینی بیشتر کاربران آن همیشه پر است از مطالب به‌روزشده‌ای که در آن، اشاراتی به عقاید دینی و قرآنی می‌شود. نگارش روزنوشته و دل‌نوشته‌هایی که نماینگر علائق قلبی بلاگر است و تنها از ذهن او خارج می‌شود بدون اینکه قصد تحریف یا سمت و سو دادن به تفکری را داشته باشد، اولین نشانه و نماد یک وبلاگ دینی است. برای بررسی چند و چون وضعیت حاکم بر تعامل دنیای مجازی با معارف دینی و بالاخص قرآنی، به سراغ برخی از کارشناسان و مسئولان ذیربط می‌روم و با آنها در این باره به گفت‌وگو می‌نشینم. آنچه در پی می‌آید، حاصل این گفت‌وگوهاست. نادیده شدن پتانسیل فضای مجازی برای ترویج فرهنگ قرآنی «مرجان سهرابی» وبلاگ‌نویس و کارشناس ارشد فقه اسلامی، اولین شخصی است که نزد او می روم.
«سهرابی» می‌گوید: «فضای مجازی مثل باقی رسانه‌ها که روی فرهنگ قرآنی تأثیرگذار هستند و مخاطب جذب کرده‌اند، تأثیرگذار هستند و بیشتر استفاده کنندگان از فرهنگ قرآنی در فضای واقعی، راغب و علاقه‌مند به مطالب متشر شده با موضوع قرآنی در اینترنت هستند. باید با انجام کارهای بیشتر، فضای مجازی در ترویج فرهنگ قرآنی مؤثرتر باشد. از این بلاگر می‌پرسم؛ آیا فضای مجازی به خصوص وبلاگ، در ترویج معارف قرآنی موفق بوده است؟ بدون تأمل در پاسخ به این سؤالم می‌گوید: «نه، چراکه اکثر وبلاگ‌های قرآنی کاملاً تخصصی می‌نویسند و زمینه‌ای هم که کاملاً تخصصی کار شود، مخاطب ویژه و خاص خودش را جذب می‌کند، یعنی کسی که حول آن موضوع کار می‌کند سراغ این مقوله می‌رود ولی مخاطب عامی که طرف اصلی قضیه است و بیشترین انرژی باید صرف او شود، زیاد به آن راه پیدا نمی‌کند.» وی می‌افزاید: «فضای اینترنت باید عامی‌تر باشد. امروز برای اینکه بتوانیم فرهنگ قرآنی را با توجه به قابلیت‌های فضای مجازی گسترش بدهیم و از این حالتی که در آن قرار گرفته‌است، خارج شود، باید آن را در تعامل با عموم قرار دهیم تا بتواند در جامعه افراد مجازی نفوذ کند. همیشه بهترین شکل ایجاد ارتباط و فرهنگ در هر دوره و در هر قشری به کار گرفتن ابزار خاص مورد اقبال عمومی افراد آن دوره است که در کنارش مورد علاقه آن قشر هم باشد. به نظرمن، می‌شود از محملی که امروز اینترنت فراهم کرده به عنوان یک راه‌کار مناسب یاد کرد زیرا قابلیت‌ها و ویژگی‌های خاص و قابل توجهی دارد و افرای که در این زمینه کار می‌کنند، می‌توانند به راحتی آنها را به‌کار بگیرند.» این وبلاگ نویس فعال در حوزه دینی در ادامه تصریح می‌کند: «از طرفی دیگر، یکی از خصوصیاتی که فضای مجازی در باره ترویج اندیشه‌های دینی دارد، این است که مورد اقبال ویژه قشر جوان و نوجوان قرار گرفته و از طرف دیگر سهم قابل توجهی از آن توسط سرویس وبلاگ‌های داخلی به‌صورت رایگان و عادلانه در اختیار طیف وسیعی از این قشر قرار داده شده که خودش زمینه فعالیت‌های بیشتر را برای جوانان عصر حاضر فراهم کرده است. با همین دو ویژگی محدود که بخواهیم به این فضا نگاه کنیم، خیلی راحت می‌توانیم گام‌های بزرگی برای ترویج فرهنگی قرآنی با استفاده از فضای مجازی برداریم.» وی در ادامه تأکید می‌کند: « اگر در این زمینه متخصصان و حتی مدعیان تخصص در حوزه کلام و یا فرهنگ قرآنی و حتی علاقه‌مندان نوپای این عرصه از این فضای رسمی که حاکم بر شیوه‌های تبادل و تعامل فرهنگ قرآنی است، خارج شوند. مثل کتاب‌ها، مقالات، مجلات و حتی کنگره‌های تخصصی و سخنرانی‌هایی که امروز رایج است و مسلماً این شیوه‌ها مخاطبان همیشگی خودشان را جذب می‌کنند.»
«سهرابی» ادامه می‌دهد: «فعالان مذهبی و قرآنی از این فضا ــ ترویج دین به سبک‌های همیشگی ــ خارج شوند و وارد عرصه مجازی شوند تا بتواند نسل امروز را جذب کنند چرا که نسل امروز، هر چند که تشنه معرفت هستند ولی نسل پند واندرز و سرزنش و وعظ و خطابه نیست. ما باید با توجه به قابلیت‌های این فضا به ترویج فرهنگ قرآنی بپردازیم. حالا با توجه به نحوه به‌کارگیری قابلیت‌هایی که این عرصه دارد و با توجه به کثرت آرا و عقایدی که در این زمینه هست، می‌تواند راه‌کارها و پیشنهادهای متفاوتی باشد.» «مرجان سهرابی» به راه‌کار پیشنهادی خود اشاره می‌کند و می‌گوید: «باید متخصصان را دعوت کنیم به راه‌اندازی سایت‌ها و وبلاگ‌های غیرتخصصی. این متخصصان با ایجاد چنین فضایی در گام اول بتوانند با طرح موضوعات و مباحث مختلف و متعدد با ساکنان این دهکده مجازی ارتباط برقرار کنند و بعد از آنکه موقعیت خودشان را بین بلاگرها و وب‌گردها و عموم جامعه تثبیت کردند در جریان تعامل تدریجی با مخاطب، معارف قرآنی و فرهنگ ناب آن را به آرامی در این فضا تزریق کنند و به ترویج آن بپردازند. این روش خوبی است که از گردش در انحصار افراد خاص خارج شود و تأثیر هم بگذارد. علتی که من قائل هستم برای این تأثیر به این دلیل است که؛ اولاً فضای سایبر ــ CYBER ــ امروز دارای این قابلیت است که به شیوه گفت و شنود کار می‌کند و با مخاطب به تبادل نظر می‌پردازد و این برای هر دو طرف مفید است.» وی ادامه می‌دهد: «از طرف دیگر، این خودش باعث می‌شود که فرد اگر در ظاهر تحت تأثیر قرار نگیرد، ناخودآگاهش وقتی به این بحث مشغول می‌شود، به مرور زمان تأثیراتش مشاهده می‌شود. اگر تأثیر آنی هم نداشته باشد، ویژگی دومی که این طرح می‌تواند داشته باشد، این است که تزریق این گزاره‌ها از بالا به پایین به شیوه عام نیست. از سوی فردی یا از سوی افرادی از متعدد افرادی که در عرض هم قرار گرفته‌اند و در عرض هم ساکنین این فضای اینترنت را تشکیل می‌دهند، مطرح می‌شود که جایگاه تأثیر سخن از این زاویه قبلاً اثبات شده و این دو ویژگی است که در برنامه‌های سخنرانی مقاله و کتاب، کنگره و از این مقوله قابل وصول نیست.» این کارشناس ارشد فقه اسلامی که تجربه سال‌ها فعالیت اینترنتی دارد، در پایان سخنان خود اظهار می‌کند: «من خودم اگر قرار باشد که باوری از باورهای قرآنی و یا در مقوله فرهنگ قرآنی، مسأله‌ای را مطرح کنم، در لابه‌لای روز نوشته‌ها و به زبان خودم مطرح می‌کنم. به نظر خودم خیلی راحت‌تر می‌توانم با فرد مقابل و کسی که این مطالب را می‌خواند، به تعامل برسم و حتی بر روی او تأثیر بگذارم.» آگاهی لازمه ترویج قرآن توسط فضای مجازی است «محمدهادی فضل‌الله‌نژاد» مدیر آموزش دفتر توسعه وبلاگ‌های دینی، از جمله افرادی است که به‌واسطه مسئولیت کاری خویش، مطالعاتی پیرامون این جریان دارد.
وی در پاسخ به سؤالی مبنی بر اینکه آیا نیاز به تعریف نوع وبلاگ قرآنی دروبلاگستان وجود دارد یا نه، می‌گوید: « به نظر من، وبلاگ‌های قرآنی جزء تخصصی‌ترین گروه‌های وبلاگی محسوب می‌شوند. دلیل این مطلب هم محتوای این وبلاگ‌هاست که به یک موضوع مشخص و خاص و مهم مربوط می شود و هم نوع بیان و ارائه این مطالب در قالب وبلاگ که با توجه به حساسیت واهمیت موضوع و خصوصیات وبلاگ، باعث پیچیدگی و دشواری این نوع از وبلاگ نویسی می‌شود.» وی ادامه می‌دهد: «وبلاگ‌نویس قرآنی با محتوایی بسیار متعالی و مقدس سر و کار دارد که بسیار علمی هم هست و نوشتن درمورد آن، نیاز به دانش کارشناسانه دارد و در عین حال برای اینکه یک نوشته وبلاگی موفق و مخاطب پسند داشته باشد، باید روش‌های گوناگونی را به‌کار بگیرد. البته در یک فضای تخصصی، وبلاگ‌هایی هم می‌توانند وجود داشته باشند که صرفاً به بیان مطالب علمی بدون همراه بودن با ادبیات عامه‌پسند بپردازند و اتفاقاً این شیوه از نوشتن برای مراجعه اهل فن آن رشته، مناسب‌تر هم است. بنابراین، وبلاگ قرآنی هم از جهت محتوا و هم از جهت روش، دریک نوع و دسته خاص و تخصصی وبلاگی شمرده می‌شود.» «فضل‌الله‌نژاد» ادامه می‌دهد: « با توجه به تعریف بسیاری از کارشناسان فضای مجازی از وبلاگ دینی ــ که به ارائه محتوای دینی در قالب های گوناگون می پردازد ــ وبلاگ قرآنی یکی از انواع وبلاگ های دینی محسوب می‌شود و در واقع نوع شاخصی از مجموعه وبلاگ‌های دینی است. اگر در یک گروه بودن؛ به این معنی است، پس هم گروه هستند. در واقع وبلاگ قرآنی زیر مجموعه وبلاگ دینی است و درعرض هم نیستند. مثلاً وبلاگ های مهدویت را می توان هم عرض وبلاگ قرآنی محسوب کرد که هر دو زیر مجموعه وبلاگ های دینی هستند.» وی در ادامه در باره جایگاه وبلاگ‌های قرآنی اظهار می‌کند: « به نظر می رسد از نظر تعداد و همینطور حجم فعالیت، حضور و گسترش خوبی در وبلاگ‌های قرآنی وجود دارد و در حال حاضر تعداد زیادی از افراد چه به صورت فردی و چه گروهی و نوشتار عمومی و تخصصی، به این مهم پرداخته‌اند اما به خاطر همان اهمیت و حساسیت ویژه‌ای که محتوای این وبلاگ‌ها یعنی قرآن و علوم قرآنی دارند و روشمندی خاصی را می طلبند، تعداد کسانی که در این امر موفق باشند، چندان زیاد نیست. مخاطب امروز، به‌خصوص خواننده وبلاگ ، نیاز و انتظار دارد که محتواهای مختلف دینی را به صورت تازه و جذاب‌تری دریافت کند. اما وبلاگ‌نویسان قرآنی، عموماً یا این نکته را در نیافته‌اند و یا نتوانسته‌اند به آن عمل کنند. به نظر می رسد تلاش برای ارتباط بیشتر با فضای وبلاگستان و درک زبان و ادبیات وبلاگ نویسان در بهبود شیوه ارائه مطالب توسط وبلاگ نویسان قرآنی مفید باشد.»
این کارشناس در پایان با اشاره به توانایی جریان‌سازی وبلاگ‌های قرآنی می‌گوید: « وبلاگ‌های دینی با این عنوان و تعریف یاد شده از آن، گستره وسیعی از وبلاگ‌ها را شامل می‌شوند. اگر چه صرف حضور این وبلاگ‌ها با این تعداد و حجم فعالیت، خود یک جریان در میان وبلاگ‌ها ــ که در ابتدا تصور نوع خاصی از نوشتار شحصی یا سیاسی درمورد آن وجود داشت ــ محسوب می‌شود؛ اما اگر منظور از جریان، یک حرکت خاص در فضای مجازی باشد، باید در میان زیر مجموعه‌های کوچک‌تری از وبلاگ‌های دینی به دنبال آن گشت. مثلاً وبلاگ‌های قرآنی اگر بتوانند یک ارتباط درون گروهی قوی داشته باشند، مسلماً در موارد گوناگون مثل مناسبت ها یا شبهات و هجمه علیه قرآن، نقش مؤثری را در میان مخاطبان وبلاگ‌ها و حتی بیرون از دنیای مجازی ایفا کنند. بنابراین توانایی وبلاگ‌های دینی در ایجاد جریانات مختلف، محرز و قطعی است. اما این اتفاقا توسط گروه‌های خاص و در شرایط مقتضی خواهد افتاد.» وبلاگ قرآنی تعریف خارجی ندارد این بحث‌ها در شرایطی مطرح می‌شود که «سیدمحمدرضا فخری» کارشناس مسایل فضای مجازی، مدیر پارسی بلاگ و مدیر دفتر توسعه وبلاگ دینی، معتقد به وجود نوع وبلاگ قرآنی نیست. وی می‌گوید: «اگر بخواهیم تعریف مستقلی برای وبلاگ‌های قرآنی ارائه بدهیم، یعنی هم از حیث اینکه در چارچوب و قالبی آن را تعریف کنیم و هم اینکه چه گروهی از وبلاگ‌ها شامل آن می‌شوند، باید عنوان کنم که وبلاگ‌های علوم قرآنی در زیرشاخه وبلاگ‌های دینی قرار می‌گیرند.» «فخری» ادامه می‌دهد: «در این مورد که وبلاگ‌های قرآنی در فضایی مجازی و وبلاگستان توانسته‌اند جایگاهی برای خود ایجاد کنند یا نه، باید بگویم که؛ تعریف وبلاگ‌های قرآنی برای من مبهم است. یعنی می‌شود به یک معنا 60% کل وبلاگ‌های موجود را وبلاگ‌های قرآنی دانست و می‌شود یک اقلیت خیلی کمی را به عنوان وبلاگ قرآنی معرفی کرد چون مفاهیم دینی همه از قرآن و روایات است پس ناچاریم اگر بخواهیم تعریف وبلاگ بکنیم، باید بگوییم: وبلاگی که به شکل واضح و روشن و با تصریح در فلان موضوع و زمینه‌های علوم و معارف قرآنی فعالیت می‌کند.»
وی در ادامه می‌گوید: «علوم قرآنی خودش یک بحث مجزا و مفصل است. معارف قرآنی هم همینطور. خوب معارف دینی، نوعاً همه معارف قرآنی است. با این دید وبلاگ‌های قابل توجهی که همه ویژگی‌های وبلاگی را رعایت کند، یعنی زبان و سبک وبلاگ و هم اینکه موضوع خاص قرآنی باشد را بنده ندیده‌ام یا خیلی کم دیده‌ام. چارچوب وبلاگ یک چارچوب و یک سبک‌های خاص و از حیث فنی و شکلی هم مسایل خاصی را می‌طلبد و از حیث محتوایی هم همینطور. علاوه بر اینکه موضوع قرآنی است بالاخره باید سبک وبلاگی حفظ شود وگرنه در طبقه بندی مقالات قرآنی قرار می‌گیرد.» مدیر دفتر توسعه وبلاگ دینی اظهار می‌کند: «ما اگر منظورمان از وبلاگ قرآنی، مقالات قرآنی است و نکات قرآنی که به شکل علمی در سایت‌ها مطرح می‌شود، یک بحث است ولیکن اگر می‌خواهیم گونه وبلاگ قرآنی را یک گونه مستقل و مجزا تعریف کنیم که بشود روی آن مستقل صحبت کرد، می گویم این گروه از این وبلاگ‌ها در عین اینکه مفهوم وبلاگ‌ها را کلاً دارند یعنی روزنوشت و کوتاه هستند، از آرایه‌های هنری به نحو احسن استفاده می‌کنند، دارای قالب هستند ــ و باقی مسایلی که درباره یک وبلاگ خوب باید رعایت شود ــ رعایت می‌کنند و هم در عین حال به خوبی در روی موضوعات قرآنی کار می‌کنند که خوب این خیلی کم است. یعنی ما وبلاگ‌هایی که در حیطه علوم قرآنی کار می‌کنند، می‌بینیم که حالت مقالات قرآنی و گفتارهای قرآنی را دارند و این متفاوت است با وبلاگ قرآنی.» وی ادامه می‌دهد: «وبلاگ باید چارچوب قالب خودش را داشته باشد. اگر با یک نگاه دقیق بخواهیم به این موضوع بنگریم، تعداد این وبلاگ‌ها خیلی کم هستند.» پس از گذشت حدود یک دهه از تأثیر حضور اینترنت بر رفتار جامعه و گذشت سالیانی چند از فراگیر شدن این رسانه نوین، دیگر نقش دنیای مجازی بر هیچکس پوشیده نیست. در اختیار گرفتن و هدایت آن به رشد و آگاهی و تلاش برای سالم‌سازی فرهنگ خواهد انجامید اما بدون شک؛ زیان‌های غافل ماندن از این عرصه نوپا و فراگیر، تا حدی زیادی جبران ناپذیر خواهد بود به نحوی که باید تلاش چند برابر فزون‌تر از حال حاضر باید صرف هدایت فضای مجازی در ذهن مردم شود. به همین دلیل است که کارشناسان امر تشکیل جلسات کارشناسی و کارگروه‌های علمی را برای تعیین چگونگی و چرایی استفاده از فضای مجازی، امری لازم عنوان می‌کنند. |
منبع: www.ikna.ir
نظرات شما: نظر
