نگاهی به جایگاه نشر قرآنی در بیستمین نمایشگاه کتاب تهران

گروه ادب: ناشران قرآنی کشور، همگام با سایر ناشران، با حضوری پویا تولیدات پنج سال اخیر خود را در بیستمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به نمایش گذاشتند و نشان دادند صنعت نشر قرآن نه‌تنها هم‌پای ناشران بلکه یک گام هم از ناشران عمومی جلوتر حرکت می‌کند.

بیستمین نمایشگاه کتاب تهران

به گزارش خبرگزاری قرآنی ایران (ایکنا) بیستمین نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران روز گذشته با تمام نقاط قوت و ضعف به کار خود پایان داد و برگی دیگر را در تقویم بیست‌ساله‌ی خود رقم زد.

اصلی‌ترین تفاوت نمایشگاه امسال با سال گذشته تحول و جابه‌جایی از محل دائمی به مصلی بود. تصمیمی که سال‌ها از آن سخن می‌رفت اما به مرحله‌ی اجرا نمی‌رسید.

در اواخر سال 85 زمزمه‌های تغییری بزرگ به گوش رسید و تصمیمی که هر چند مدتی در حد حرف بود، اما نهایتاً عملی شد و بزرگ‌ترین ضیافت کتاب در محلی غیر از محل دائمی نمایشگاه‌های کشور، در مصلای امام خمینی (ره) برگزار شد.

جایگاه کتابخوانی قرآنی در بیستمین نمایشگاه کتاب تهران

پس از اعلام مصلی به عنوان مکان یکپارچه‌ی حضور نشر داخلی و خارجی، اظهار نظرها درباره‌ی برگزاری مکان این نمایشگاه آغاز شد و بسیاری از صاحب‌نظران به تحلیل مکان برگزاری نمایشگاه پرداختند و بسیاری از ناشران داخلی تا هفته‌ی آخر، شرکت در نمایشگاه را تحریم کردند؛ اما آن‌چه در میان تمام اظهار نظرها، از قلم می‌افتاد، جایگاه نشر و کتاب‌خوانی قرآنی در نمایشگاه بیستم بود.

برخی کارشناسان و صاحب‌نظران بر این اعتقادند که گسترش فرهنگ کتاب و کتاب‌خوانی نیازمند یک عزم ملی است و مدیران فرهنگی باید برای جذب مخاطبان به سمت کتاب‌خوانی، به برنامه‌ریزی منظم و دقیقی دست زنند در غیر این صورت همه‌ی برنامه‌هایشان بی‌نتیجه می‌ماند.

بسیاری از صاحب‌نظران قرآنی و دینی کشور نیز معتقدند در صورتی‌که ناشران و مؤلفان به سمت تولید آثار خلاق حرکت کنند، می‌توانند مخاطبان را به سمت رو آوردن به کتاب‌های پرکیفیت و پرمحتوا سوق دهند.

نمایشگاه کتاب تهران به عنوان بزرگ‌ترین فروشگاه کتاب کشور همواره نقشی اساسی در بالا بردن فرهنگ کتاب‌خوانی قرآنی داشته است؛ اما بسیاری از ناشران در این دوره و دوره‌های پیشین به ارائه‌ی آثاری پرداختند که از لحاظ محتوا بسیار پایین بود و موفق نشد گوشه‌ای از فرهنگ عظیم قرآنی را با زبان ساده بیان کند.

اکنون این پرسش در ذهن شکل می‌گیرد که آیا با وجود عظیم‌ترین منابع و کتاب‌ها درباره‌ی قرآن، زمان پرداختن به کتاب‌های پرمحتوا و شایسته‌ و ارائه‌ی آن به نسل جوان در نمایشگاه کتاب فرا نرسیده است؟

دکتر «محسن پرویز» معاونت فرهنگی ارشاد در گفت‌وگوهای خود مکرر به این موضوع پرداخته ‌است که باید از تولید آثار کم‌ارزش و بی‌محتوا در حوزه‌ی قرآن و علوم دینی جلوگیری شود، اما تاکنون برخورد عملی از سوی معاونت فرهنگی با ناشران تولیدکننده‌ی کتاب‌های بی‌محتوا دیده نشده است.

نگاه ناشران قرآنی به نمایشگاه کتاب تهران

نمایشگاه کتاب تهران همواره تعداد بسیاری از مخاطبان را هرساله به سمت خود می‌کشاند و چه خوب است چنین نمایشگاهی با اقداماتی مؤثر از سوی مسوولان بتواند عرصه را برای کتاب‌های کم‌ارزش، تنگ و راه را برای کارهای فاخر، شایسته و درخور نام عظیم‌ترین کتاب آفرینش باز کند.

ناشران قرآنی که کم‌تر از هشت ماه برای دومین‌بار مصلی را به منظور عرضه‌ی آثار خود تجربه کردند، با نگاه متفاوت درباره‌ی وضعیت و امکانات نمایشگاه نسبت به ناشران عمومی سخن می‌گفتند.

«محمد صادقی» مدیر نشر «پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه‌ی اسلامی» درباره‌ی کیفیت این دوره از نمایشگاه معتقد است که ایاب و ذهاب و موقعیت جغرافیایی مصلی برای برگزاری نمایشگاه عالی بود و سبب شد تا بازدیدکنندگان و فروش کتاب‌ها نسبت به گذشته بیشتر شود.

وی با اشاره به نقاط ضعف این دوره از نمایشگاه می‌افزاید: بیستمین نمایشگاه کتاب، امکانات نمایشگاه‌های گذشته را نداشت و این موضوع سبب نارضایتی برای ناشران و بازدیدکنندگان شد.

وی نبود اطلاع‌رسانی دقیق، نبود امکانات رفاهی و تقسیم‌بندی نامناسب غرفه‌ها را از نقاط ضعف اساسی نمایشگاه این دوره برشمرد.

صادقی درباره‌ی اختصاص سالنی مستقل برای ناشران قرآنی بر این اعتقاد است که این سالن سبب تخصصی شدن ناشران قرآنی و نجات مردم از سردرگمی خواهد شد.

«نوید سلیمانی» مدیر نشر «نوید اسلام» درباره‌ی وضعیت نشر قرآنی در نمایشگاه بیستم می‌گوید: امکانات این دوره از نمایشگاه در حد معمول و متداول بود و ویژگی‌ بارزی نسبت به دوره‌ی قبل مشاهده نمی‌شد.

وی با اشاره به نقش نمایشگاه کتاب در بالابردن کیفیت و فروش کتاب‌های قرآنی ادامه می‌دهد: نمایشگاه کتاب مهم‌ترین نقش را در بالابردن کیفیت کتاب‌های قرآنی دارد و باید با تبلیغ بیشتر توسط رسانه‌ها، زمینه‌ی آشنایی با مخاطبان فراهم شود.

«علیرضا اقبال» مدیر نشر «مبین» درباره‌ی استقبال این دوره‌ی نمایشگاه کتاب می‌گوید: این دوره کتاب‌های قرآنی با استقبال خوبی مواجه شدند و فروش کتاب‌های قرآنی و دینی نسبت به سال گذشته بیشتر بود.

وی درباره‌ی نقاط ضعف نمایشگاه یادآوری کرد: به دلیل تقسیم‌بندی نامناسب غرفه‌ها و نبود برنامه‌ریزی قبلی، ناشران با مشکلات بسیاری نسبت به سال گذشته مواجه شدند.

وی با توجه به کتاب‌های قرآنی در نمایشگاه می‌افزاید: کتاب‌های عرضه‌شده در نمایشگاه این دوره بیشتر تکراری بودند و کم‌تر کتاب‌های تازه منتشر شده در این دوره از نمایشگاه ارائه شد.

مدیر نشر «مبین» ایجاد سالنی مستقل برای ناشران قرآنی را غیر ضروری دانست و تأکید کرد: وجود ناشران قرآنی در کنار ناشران عمومی باعث می‌شود تا مخاطبان نمایشگاه بیشتر به سمت این سالن جذب شوند اما باید در طول سال نمایشگاه‌هایی مستقل برای کتاب‌های قرآنی و مذهبی برپا شود.

«حسن مزینانی» مسوول غرفه‌ی دفتر «نشر فرهنگ اسلامی» ایجاد برنامه‌ریزی بلندمدت را برای نمایشگاه سال آینده ضروری می‌داند و می‌افزاید: وضعیت این دوره از نمایشگاه جواب‌گوی نیاز ناشران قرآنی نبود و ازدحام جمعیت در بسیاری از موارد برای ناشران مشکلاتی را ایجاد می‌کرد و مسوولان نمایشگاه باید سال‌های آینده به دنبال تدابیری اساسی‌تر برای رفع مشکلات این دسته از ناشران باشند.

وی با اشاره به برخی نقاط ضعف نمایشگاه بیستم بیان می‌کند: در این دوره به دلایل کمبود تابلوهای راهنما، بسیاری از مردم سرگردان بودند و وضعیت نامناسب تهویه به نسبت جمعیت و کمبود امکانات رفاهی برای ناشران و بازدیدکنندگان مشکلاتی ایجاد کرده بود.

وی نبود ترافیک سنگین و مراجعه‌ی بیشتر مردم را به نمایشگاه کتاب از نقاط قوت نمایشگاه این دوره عنوان کرد.

نمایشگاه کتاب تعامل‌گری ناموفق میان ناشران قرآنی ایران با جهان

مزینانی با اشاره به تفکیک موضوعی نمایشگاه یادآوری می‌کند: باید نمایشگاه کتاب به گونه‌ای طراحی شود که در طول سال به صورت موضوعی و در هر فصل برای یک موضوع خاص نمایشگاه کتاب برگزار شود.

اظهار نظر برخی ناشران قرآنی گویای این مطلب است که نشر قرآنی از آسیب‌هایی در نمایشگاه کتاب رنج می‌برد و این موضوع چاره‌اندیشی اساسی را از سوی مسوولان وزارت ارشاد ـ که همواره بر گسترش قرآن و فعالیت قرآنی در دولت نهم تأکید داشته‌اند ـ می‌طلبد.

نمایشگاه کتاب تهران بیست سال با به همراه داشتن نام بزرگ بین‌المللی به فعالیت 10 روزه‌ی خود پرداخته است. در این دوره از نمایشگاه بخش خارجی یکی از پرآسیب‌ترین دوران خود را پشت سر گذاشت و خسارت بارندگی روزهای نخست در سالن‌های خارجی تا روزهای پایانی نمایان بود.

بسیاری از ناشران خارجی شرکت‌کننده بر این اعتقاد بودند که سالن اختصاص داده شده به بخش خارجی، نامناسب و از کیفیت لازم برای استقرار ناشران بین‌المللی برخوردار نبوده است.

بسیاری از ناشران نیز قطع یارانه و عرضه‌ی کتاب‌های خود را با واحد پول ریالی از دلایل گرانی کتاب‌ها و فروش نرفتن آن دانستند؛ موضوعی که رییس بیستمین نمایشگاه کتاب در مراسم اختتامیه از آن به عنوان رعایت عدالت بین ناشران داخلی و خارجی نام برد.

در این بین بسیاری از ناشران قرآنی و دینی جهان اسلام عقیده داشتند که نمایشگاه بین‌المللی مناسب‌ترین مکان برای تعامل آن‌ها با ناشران قرآنی ایران است؛ موضوعی که باید با برگزاری کنگره‌ها و نشست‌ها زمینه‌های رقابت سالم و اعمال قانون کپی‌رایت توسط ناشران دنبال شود اما نمایشگاه بیستم نتوانست سبب تعامل ناشران قرآنی را با جهان اسلام فراهم کند.

برگزاری بیستمین نمایشگاه کتاب تهران در مصلای تهران توانست جلوه‌های زیبای معنویت را با مهم‌ترین اتفاق فرهنگی کشور همراه کند، اما شکی نیست که برخی از کاستی‌ها مانند نبود امکانات رفاهی مناسب، چیدمان نامرتب غرفه‌ها و سرگردانی ناشران و مردم این تجربه را در اذهان تداعی کرد که «بیست» همیشه عدد زیبا و دلنشینی نیست.

خبرنگار: معصومه کلانکی