قرآن‌پژوه اردنی: قرآن عفت، حجاب و معنویت را مکمل یکدیگر می‌داند 

عفت، حجاب و معنویت با استناد به آیات قرآنی مرتبط و مکمل یکدیگرند؛ معنویت، مشوق انسان به حفظ حجاب و عفت است و حجاب نیز باعث عفیف‌بودن و تقویت بُعد روحانی وجود انسان می‌شود، تأکید قرآن به حفظ این سه ارزش، کرامت وجودی را تضمین خواهدکرد.

به گزارش قرآن بلاگ «ثناء نجاتی عیاش»، استاد ادبیات عرب و علوم قرآنی دانشگاه هاشمی اردن در گفت‌وگوی اختصاصی با خبرنگار بخش بین‌الملل خبرگزاری قرآنی ایران(ایکنا) با بیان این مطلب گفت: کلمه حجاب از فعل«حجب» مشتق‌شده که معنای آن پوشش است و در زبان عربی هرآن‌چه مانع دوچیز شود آن را حجاب‌می‌نامند و خداوند متعال در قرآن‌کریم حجاب را به معانی و دلالت‌های مختلف مجازی و حقیقی به کاربرده که یکی از معانی مجازی آن پوشیده‌شدن خورشید به واسطه غروب است و در آیه 34 سوره مبارکه ص «فقال إنی أحببت حبّ الخیر عن ذکر ربی حتی توارت بالحجاب» منظور از «حین توارت بالحجاب» هنگامی است که خورشید غروب‌می‌کند و در افق پنهان‌می‌شود.

حجاب در آیات قرآن و احادیث نبوی(ص)

وی تصریح‌کرد: خداوند متعال همچنین در آیه 16 و 17 سوره مریم «واذکر فی الکتاب مریم إذا انتدبت من أهلها مکاناً شرقیاً فاتخذت من دونهم حجاباً فأرسلنا إلیها روحنا فتمثل لها بشراً سویاً» حجاب را به معنای پوشیدن به کاربرده و لفظ حجاب در آیه 46 سوره أعراف «وبینهما الحجاب» به معنای مانعی برای رسیدن لذت اهل بهشت به اهل جهنم و همچنین مانعی برای رسیدن آزار و اذیت اهل جهنم به اهل بهشت به کاررفته‌ و خداوند در آیه 5 سوره فصلت «و قالوا قلوبنا فی أکنّة مما تدعونا إلیه و فی آذاننا وقر و من بیننا و بینک حجاب فاعمل إننا عاملون» و آیه 45 سوره إسراء «إذا قرأت القرآن جعلنا بینک و بین الذین لایؤمنون بالآخرة حجاباً مستوراً»، نیز از لفظ حجاب معنای مجازی آن را به کاربرده و از آن به‌عنوان فاصله‌ای بین ایمان و کفر تعبیر کرده‌است.

ثناء نجاة عیاشی اظهارکرد: خداوند متعال در آیه 15 سوره مطففین «کلا إنهم عن ربهم یومئذ لمحجوبون» خطاب به پیامبر(ص) فرموده‌ که کافران به علت کفرشان در روز قیامت از رؤیت خداوند محروم‌شده‌اند که این تعبیر را با بهره‌گیری از کلمه حجاب به کاربرده‌است و همچنین روایت «إن الله یغفر للعبد مالم یقع الحجاب» از پیامبر گرامی اسلام نقل‌شده که از وی سؤال‌شد «ای پیامبر منظور از لفظ حجاب در این حدیث چیست؟» و پیامبر(ص) فرمودند «منظور از حجاب مانعی است که بنده را از عبادت خداوند بازدارد».

وی در ادامه به آیه 53 سوره أحزاب «یا أیها الذین آمنوا لاتدخلو بیوت النبی إلا یؤذن لکم إلی طعام غیر ناظرین إناه و لکن إذا دعیتم فادخلوا فإذا طمعتم فانتشروا و لا مستأنسین لحدیث إن ذلکم کان یؤذی النبی فیستحی منکم و الله لایستحی من الحق و إذا سألتموهنّ متاعاً فسألوهنّ من وراء الحجاب، ذلکم أطهر لقلوبکم و لقلوبهنّ و ما کان لکم أن تؤذوا الرسول الله» اشاره‌کرده و گفت: خدواند در این آیه، کلمه حجاب را به صورت واضح و آشکار و به معنی حقیقی آن برای پوشش زن به کاربرده و خطاب به مؤمنین فرموده‌است که به زنان بدون پوشش نگاه‌نکرده و با آن‌ها سخن‌‌نگویید.

معنویت در کلام‌الله مجید

بانوی قرآن‌پژوه اردنی همچنین، به شرح و تحلیل کلمه «الروحانیة» (معنویت) پرداخت و اظهارکرد: کلمه الروحانیة از روح مشتق‌شده و لفظ الروحانیة به‌طور مستقیم در قرآن‌کریم به کارنرفته‌است؛ اما مدلول‌های آن با عنوان کلمه «روح» در آیه 85 سوره إسراء «یسألونک عن الروح و قل الروح من أمر ربی و ما أوتیتم من العلم الا قلیلا» به کاررفته که منظور از آن نفس آدمی است.

 وی گفت: خداوند در آیه 2 سوره نحل «ینزل الملائکة بالروح من أمره علی من یشاء من عباده» کلمه روح را از باب مجاز برای دلالت بر وحی و امر نبوت به کاربرده و در آیه 171 سوره نساء «إنما المسیح عیسی بن مریم رسول الله و کلمته ألقاها إلی مریم و روح منه» منظور از روح حضرت عیسی(ع) است که به معنای روح‌بخشی و احیای مردگان است و همچنین لفظ روح در آیه 110 سوره مائده «إذ قال یا عیسی بن مریم اذکر نعمتی علیک و علی والدتک إذ أیدک بروح القدس» مؤید روح القدس بودن حضرت عیسی(ع) است.

ثنا‌ء نجاتی عیاش گفت: خداوند در آیه 52 سوره شوری «و کذلک أوحینا إلیک روحاً من أمرنا» کلمه روح را به معنای وحی که بر جیرییل نازل‌شده به کاربرده که مردم با آن حیات‌ پیدامی‌کنند و همچنین در آیه 102 سوره النحل «قل نزله روح القدس من ربک بالحق» از جبرییل به روح‌القدس تعبیرکرده که این از باب تکریم جبرییل است، چراکه القدس همان خداوند است و روح آن جبرییل است.

وی افزود: در آیه 17 سوره مریم «فاتخذت من دونهم حجابا ًفأرسلنا إلیها و روحنا فتمثل لها»، حجاب، عفت و معنویت به هم مرتبط ‌شده و این آیه به داستان جبرییل و حضرت مریم(ع) اشاره‌دارد که جبرئیل به صورت انسانی خوش‌سیما به سوی حضرت مریم(ع) آمد، اما حضرت مریم(ع) از او به خداوند پناه برد که این امر بر عفت و پاکدامنی حضرت مریم(ع) دلالت‌می‌کند.

همچنین، لفظ روح در آیه 22 سوره مجادله «وأیدهم بروح منه» به معنای الطاف الهی که بر قلوب مؤمنان نازل‌می‌شود، به کاررفته و در حدیث نبوی «تحابوا بذکرالله و روحه» پیامبر(ص) ملائکه را به روحانیون و اجسام لطیفی توصیف‌کرده که دیدگان آن‌ها را نمی‌بینند.

وی خاطرنشان‌کرد: روح جوهره زندگی انسان‌ها است و انسان از روح و جسم تشکیل‌شده و هیچ ارزشی برای جسم بدون روح نیست و همچنین روح یک نفحه ربانی است که انسان را بر غیر خود برتری‌می‌دهد و هرچه قدر انسان از لحاظ معنوی ارتقایابد، به خداوند نزدیک‌تر می‌شود.

عفت در آینه قرآن

ثناء نجاتی عیاش در بخش دیگری از این گفت‌وگو به شرح و تحلیل کلمه عفت پرداخت و گفت: لفظ العفة از فعل «عفّ» مشتق‌شده که به معنای خودداری‌کردن از هرچیز غیرحلال و لذت‌های پست دنیوی است و لفظ العفة به‌طور مستقیم در قرآن‌کریم به کارنرفته اما فعل «یستعفف» در آیه قرآنی 33 سوره نور «ولیستعفف الذین لا یجدون نکاحاً حتی یغنیهم الله من فضله» به کاررفته که این فعل به معنای طلب عفت است و المستعفف کسی است که برای حفظ عفت و پاکی و کنترل نفس تلاش‌می‌کند و همچنین، پیامبر گرامی اسلام(ص) در این زمینه می‌فرماید «من یستعفف یعفه الله و من یستغن یغنه الله»(هرکس از خداوند طلب عفت‌ کند خداوند او را پاک‌می‌گرداند).

وی افزود: عفت و پاکی به صبر و مجاهدت نفس نیاز دارد و خداوند در آیه 6سوره نساء «من کان غنیا فلیستعفف» بندگان را به تلاش برای عفت و پاکی دعوت‌می‌کند و همچنین پیامبر گرامی اسلام عفت را از امور نیکو و پسندیده‌ای دانسته که شایسته‌است بندگان آن را از خداوند متعال درخواست‌کنند و در این زمینه می‌فرماید «اللهم إنی أسالک العفة و الغنی».

ثناء نجاتی عیاش همچنین به روایت «کل عین باکیة یوم القیامة إلا عیناً عفت عن محارم الله» از پیامبر گرامی اسلام اشاره‌ و تصریح‌کرد: مضمون این روایت این است که عفت و پاکدامنی بنده را از آتش جهنم نجات‌می‌دهد و همچنین، حضرت علی(ع) نیز عفت را در رأس همه امور و از ستون‌های ایمان قرارداده و عفت و معنویت را از امور مربوط به هم‌دانسته و می‌فرماید: «یکاد العفیف أن یکون ملاکاً من الملائکة».

وی در ادامه در تحلیل کلمه عفت به آیه 35 سوره احزاب «والحافظین فروجهم و الحافظات و الذاکرین الله کثیراً و الذاکرات أعد الله لهم مغفرة و أجراً عظیماً» اشاره‌کرد و گفت: خداوند در این آیه به عفت و پاکدامنی به صورت کنایه اشاره‌کرده و همچنین در قرآن‌کریم عفت هم برای زنان و هم برای مردان تعریف‌شده که آیه 37 سوره مریم «قالت أعوذ بالرحمن منک» و آیه 33 سوره یوسف «معاذالله إنه ربی أحسن مثوای» مؤید این مطلب است.

تمرکز غرب بر دورکردن مسلمانان از ارزش‌های دینی

ثناء نجاتی عیاش در ادامه تصریح‌کرد: در حال حاضر، جهان اسلام در معرض حملات سازمان‌یافته‌ و کینه‌توزانه‌ای از سوی دشمنان قرارگرفته که متأسفانه تعالیم و مقدسات دین اسلام را هدف قرارداده‌اند و حجاب و عفت زنان مسلمان را نشانه عقب‌‌ماندگی و نقض آزادی‌های شخصی می‌دانند؛ اگرچه شاید در نگاه اول، تهاجم فرهنگی و تبلیغاتی رسانه‌های غربی خطری برای مسلمانان و جهان اسلام نداشته‌باشد، اما خطر جدی این جاست که متأسفانه شماری از مسلمانانی که با مبادی حقیقی دین مبین اسلام آشنایی‌ندارند، از این اندیشه‌های عوام‌فریبانه تبعیت‌کرده و این افکار را نشانه تمدن و پیشرفت می‌دانند.

وی در پاسخ به سؤال خبرنگار ایکنا مبنی بر راهکار‌های مقابله با تهاجم تبلیغاتی جوامع غربی علیه زنان محجبه مسلمان گفت: طی سال‌های اخیر، شبکه‌های ماهواره‌ای و پایگاه‌های اطلاع‌رسانی غرب تبلیغات گسترده‌ای علیه حجاب زنان مسلمان آغازکرده‌اند، اما این تبلیغات نتیجه‌ای جز مصمم‌کردن زنان مسلمان برای حفظ حجاب در کشورهای اسلامی و غیراسلامی نداشت.

استاد دانشگاه اردن از رسانه‌های دیداری و شنیداری جهان اسلام خواست به وظیفه خود در زمینه مواجهه با هجمه‌های تبلیغاتی غرب عمل‌ و برای حفظ ثبات و تحکیم خانواده‌های مسلمانان تلاش‌کنند، چراکه از بین رفتن ثبات خانواده، باعث به‌وجودآمدن نسلی بی‌هویت و غیرمتعهد می‌شود.

ثناء نجاتی عیاش گفت: در حال حاضر، بسیاری از جوانان مسلمان کشورهای عربی و اسلامی با مشاهده پیشرفت‌های چشمگیر علمی و فن‌آوری جوامع غربی، چنین می‌پندارند که دین اسلام مانعی برای پیشرفت امت اسلام است، اما این در حالی است که اندیشمندان مسلمان در طول تاریخ طلایه‌داران علم، فرهنگ و اندیشه بوده‌اند.

وی در پایان، ارشاد و آگاهی مسلمانان با اصول و مفاهیم حقیقی اسلام و تقویت نقش مدارس، دانشگاه‌ها و مراکز علمی و آموزشی را از جمله عواملی برای مصون‌داشتن خانواده‌های مسلمان از تهاجم‌های تبلغیاتی و فرهنگی کشورهای غربی و اروپایی دانست.

یادآوری‌می‌شود «ثناء نجاتی عیاش»، استاد زبان و ادبیات عرب و پژوهشگر علوم قرآنی دانشگاه هاشمی اردن از جمله حاضران در همایش بین‌المللی زنان اندیشمند مسلمان در تهران بود که با ارائه مقاله‌ای با عنوان «معانی عفت، حجاب و معنویت» در این گردهم‌آیی حاضرشد.