رمز عدد چهل چیست که در اسلام خیلى تکرار شده است؟ مخصوصا این که به چلّه ها خیلى سفارش شده است؟

در قرآن و فرهنگ اسلامى به برخى از عددها، از جمله اعداد 7، 40، 70 و... عنایت و توجه خاصى شده است.

 معمولا عدد 7 و 70 در مورد کثرت به کار مى رود; مانند عدد هزار در فارسى که مى گوییم: هزار بار به او گفتم; ولى به حرف من توجهى نکرد.

 مانند آیه «إِن تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ سَبْعِینَ مَرَّةً فَلَن یَغْفِرَ اللَّهُ لَهُم».(توبه، 80)

 در مورد عدد چهل نیز مطالب جالبى وجود دارد که حاکى از رموز و اسرارى در آن است; چنان که مى بینیم عدد چهل، چهار بار در قرآن به کار رفته است. دو مورد آن، درباره میقات حضرت موسى (على نبینا وآله وعلیه السلام)(بقره، 51; اعراف، 142) و یک مورد درباره سرگردانى قوم یهود است که چهل سال طول کشید.(مائده، 26) مورد دیگر آن، سنّ رشد و کمال آدمى است.•

با توجه به مورد اخیر، مى توان گفت که یکى از حکمت هاى تأکید بر عدد چهل، آن است که رسیدن به چهل سالگى، به طور معمول با کمال عقل همراه است.•

 در روایات نیز سنّ کمال خِرَد، چهل سالگى مشخص شده است.• این مقیاس، درباره چهل روز نیز صادق است امام باقر(علیه السلام) فرمود: «هر که چهل روز، ایمانش را براى خدا خالص گرداند، خداوند، محبّت دنیا را از دل او بیرون مى کند و بینشى به وى عطا مى کند که درد و درمان خویش را بداند و حکمت را در دل او جاى دهد.»•

 چهل روز از نظر تکوین و آفرینش ویژگى خاصّى دارد. یکى از بزرگان در شرح حدیث فوق مى نویسد: ممکن است، عدد چهل از این جهت در روایت فوق آمد که خداوند متعال، انتقال انسان در اصل آفرینش را از حالى به حال دیگر در چهل روز قرار داده است; نطفه، پس از چهل روز به عَلَقه، و علقه، پس از چهل روز به مضغه و... تبدیل مى شود.•

 از آن جا که حضرت موسى (على نبینا وآله وعلیه السلام) براى گرفتن «الواح تورات» به کوه طور رفته بود;• یعنى رفته بود تا از طرف پروردگار عالم، کتاب آسمانى را دریافت نماید; نتیجه مى گیریم که موسى (على نبینا وآله وعلیه السلام)براى ایجاد یک ارتباط معنوى و نفسانى به میعادگاه رفته بود، زیرا رابطه انبیا با خداوند عالم، رابطه اى مادّى نیست، بلکه رابطه اى معنوى بوده که از راه صفاى باطن و پاکى درونى براى آن ها حاصل شده است، گرچه موسى(ع) هر چهل شب و روز در کوه طور مشغول آماده سازى روحى خود بود ـ تا برایش زمینه تلقّى تورات و گرفتن الواح آن میسر شود ـ ولى خداوند براى بیان این مدّت، از عنوان «لیل» استفاده مى کند; این به جهت آن است که نشئه «شب» از نظر قرآن کریم براى کسب «پایگاه محکم» و «سخن مستحکم» مناسب تر است: «إِنَّ نَاشِئَةَ الَّیْلِ هِىَ أَشَدُّ وَطْـًا وَ أَقْوَمُ قِیلاً;(مزمل،6) به طور مسلّم نماز و عبادت شبانه، پابرجاتر و با استقامت تر است.» و «روز» نزد قرآن بیش تر براى رتق و فتق امور بیرونى و اجتماعى است: «إِنَّ لَکَ فِى النَّهَارِ سَبْحًا طَوِیلاً;(مزمل، 7) و تو در روز، تلاش مستمر و طولانى خواهى داشت.» در همین آیات، (نخست سوره مزّمل) خداوند براى آن که پیامبر(صلى الله علیه وآله)آمادگى تلقّى سخن سنگینى را از جانب خداوند، پیدا کند، به ایشان دستور شب زنده دارى مى دهد; به همین جهت بین خلوت شبانه و ایجاد زمینه هاى معنوى در انسان، ارتباط وجود دارد; پس این که خداوند از این مدت، به چهل شب تعبیر مى فرماید، به خاطر نقش زیادى است که شب، در ارتباط با خداوند دارد، و شاید هم به این خاطر باشد که مناجات موسى (على نبینا وآله وعلیه السلام) و گفتوگوهاى ایشان با پروردگار عالم، بیش تر در شب انجام مى شده است، چنان که برخى تفاسیر این احتمال را بیان کرده اند.•

 پاورقی ها: 1. احقاف، 15. 2. المیزان، علامه طباطبایى(رحمه الله)، ج 18، ص 201، نشر اعلمى للمطبوعات، بیروت. 3. سفینة البحار، شیخ عباس قمى(رحمه الله)، ج 2، ص 332، نشر آستان قدس رضوى. 4. سفینة البحار، ص 331. 5. همان، جهت آگاهى بیشتر در این زمینه به کتاب «اسرار عدد چهل» محسن آشتیانى، 6. تفسیر نمونه، آیة اللّه مکارم شیرازى و دیگران، ج 1، ص 253، نشر دارالکتب الاسلامی 7. تفسیر نمونه، آیة اللّه مکارم شیرازى و دیگران، ج 9، ص 341 و ر.ک: تفسیر موضوعى