آریان حمید

نام پدر: تبریزآقا

تولد: 1345/ کُلُورِ خلخال

شغل: محقق

نشانی

محل کار: قم، بلوار امین، روبروی راهنمایی و رانندگی، بلوار جمهوری اسلامی، مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)/ ت 2932328 (داخلی: 510)

منزل: قم، بلوار امین، ک شماره 4، ک شقایق، پ 31/ ت2932187

رتبة علمی

خارج/ حوزة علمیة قم/ استادان: 1. حسین وحید خراسانی 2. فاضل لنکرانی

کارشناسی ارشد فلسفه و کلام/ مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)/ قم

دانشجوی دوره دکتری/ مرکز تربیت مدرس دانشگاه قم/ استادان: 1. غلامرضا اعوانی 2. احمد احمدی 3. مصطفی ملکیان 4. صادق لاریجانی

نقش‌ها و فعالیت‌ها

عضو هیئت علمی/ مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره)/ 1379/ ادامه دارد.

تدریس

معارف قرآن/ 1380, 1381/ مؤسسه آموزشی پژوهشی امام خمینی (ره) و اصفهان

آثار

کتاب چاپ نشده

درآمدی بر زبان قرآن/ زبان دین/ فارسی

قرآن و علوم بشری/ علم و دین/ فارسی

مقاله

1. بررسی دلالت معجزه بر نبوت/ اعجاز و نبوت/ بررسی و رابطه معجزات با صدق مدعای آورندگان آن/ معرفت (24)/ 1377/ 7 ص

2. زبان قرآن ساختار و ویژگی ها/ زبان قرآن/ معرفت (35)/ 1379/ 7 ص

3. مجازگویی و رمزگرایی در متون مقدس دینی/ بررسی و ارزیابی دیدگاه پل یتلیش متفکر مسیحی و علامه طباطبایی در مورد مجاز/ معرفت (48)/ 1380/ 5 ص

4. درآمدی بر روش تحقیق در علوم قرآن/ بیان نحوه و چگونگی پژوهش در زمینه علوم قرآن و تفسیر/ معرفت (60)/ 1381

5. توصیف در ترکیب‏های اضافی قرآن و لغزش‏های برخی مترجمان/ ترجمان وحی (5)/ 1378/ 22 ص

مقالة چاپ نشده

هجرت صالحان در قرآن/ بررسی آیات مربوط به هجرت انبیاء، مؤمنان، علل و پیامدهای آن/ 40 ص ـ

ابن عباس و تفسیر او/ نقش شخصیت ابن عباس در گسترش دانش تفسیر/ 52 ص ـ ابن ذکوان و نقش او در گسترش اختلاف قرائات, بررسی واژگان غریب در سوره انفال/ معناشناسی مفردات سوره انفال/ 48 ص

اصول و ضابطه‌های تدوین

د) اصول و ضابطه‌های تدوین

· معرفی قرآن‌پژوهان در قالب‌های کاملا یک‌سان

برای تأکید و رعایت این اصل در معرفی قرآن‌پژوهان، اطلاعات مربوط به آنان در قالب شناسه‌ای با ظرفیت مناسب تهیه شده است. اگر اطلاعات مورد نظر از سوی قرآن‌پژوه در شناسه درج نشده باشد و نیز از راه‌های دیگر نتوانیم اطلاعات مورد نظر را تأمین کنیم؛ به منظور رعایت اختصار و تأکید بر کم‌حجم شدن متن، عنوان مربوط حذف شده و تنها اطلاعات به دست آمده درج خواهد شده و ترتیب درج اطلاعات در همة موارد یک‌سان است.

· حذف همة عنوان‌ها و لقب‌ها

رعایت اختصار و نیز پرهیز از ارزش‌گذاری افراد، القابی چون آیةالله، حجةالاسلام، استاد، دکتر و مانند این‌ها از همة نام‌ها حذف شده است.

· عنوان‌های گزارش‌ها

عناوین گزارش‌ها به گونه‌ای انتخاب شده‌که ظرفیت درج تمام اطلاعات مورد نیاز مدیریت منابع انسانی را داشته باشد و بتوان مشخصات متعدد هر یک از قرآن‌پژوهان را گزارش کرد. به طور کلی هدف اصلی از تهیه و تدوین دانش‌نامة قرآن‌پژوهان آن است که شخصیت علمی قرآن‌پژوهان به گونه‌ای گزارش شود که مدیران فرهنگی, علمی و پژوهشی, با در نظر داشتن مشخصات نسبتا کاملی از بود و نمودِ علمی قرآن‌پژوهان کشور بتوانند افراد و استعدادهای مورد نظر خود را ره‌گیری کرده, در صورت لزوم با ایشان ارتباط برقرار کنند.

· تأکید بر خود قرآن‌پژوه به عنوان منبع اصلی

برای دست‌یابی به اطلاعات هر قرآن‌پژوه, خود وی به عنوان منبع اصلی در نظر گرفته شده است و تنها در صورتی به دیگر منابع اکتفا شده که دست‌یابی به مشخصات قرآن‌پژوه از سوی وی امکان‌پذیر نبوده است. پس از خودِ قرآن‌پژوه, مطالب مورد نظر از منابع خود‌نوشت, از سوی آنان استخراج می‌گردد. اگر این منبع نیز فراهم نشود به دیگر منابع مراجعه می‌شود که انجام مصاحبه با نزدیکان وی, یکی از راه‌های دست‌یابی به اطلاعات مورد نظر است.

· پرهیز از تحلیل و بررسی

در ارائة گزارش‌ها تنها به آن‌چه در زیر عنوان‌های گزارش از سوی قرآن‌پژوه تهیه شده اکتفا می شود و هیچ‌گاه مشحصات, مورد تحلیل و بررسی یا ارزیابی و نقد قرار نمی‌گیرد.

· یک‌سان سازی واژه‌ها و تعبیرها در بارة همة قرآن‌پژوهان

در طرح مطالب می‌بایست از ادبیات واحد و مفاهیم و واژه‌های یک‌سان استفاده شود تا ارتباط با عبارات و مفاهیم آسان گردیده و نیز آداب دانش‌نامه نویسی رعایت شده باشد.

تشکر و تقدیر

بر خود لازم می‌دانم از برادر ارجمند جناب حجةالاسلام و المسلمین محمد حسن مهدوی‌مهر که نظارت بر اجرای طرح را بر عهده داشتند و از برادر فاضل و وارستة خود جناب حجةالاسلام و المسلمین علی کرجی که مدیریت داخلی طرح را به عهده داشته و همواره به عنوان یاری صدیق در پیش‌برد طرح, بیش‌ترین نقش را ایفا نمودند, تقدیر و تشکر نمایم. به راستی اگر اهتمام بی‌دریغ ایشان در انجام طرح نبود, چه بسا موفق به اجرای آن نمی‌شدم؛ و نیز از همة قرآن‌پژوهان عزیزی که ما را در تکمیل شناسه‌ها کمک کردند؛ به ویژه آن‌ها که افزون بر این, دیگران را نیز به طرح معرفی نمودند. هم‌چنین جا دارد از پیگیری‌ها و پشتیبانی مسئول محترم وقت مرکز جناب حجةالاسلام و المسلمین مصطفی محامی, معاونت محترم اداری و مالی, جناب حجةالاسلام و المسلمین عباسعلی عشرتی, مسئول فعلی مرکز, جناب حجةالاسلام و المسلمین علی خراسانی و نیز مسئول محترم خدمات پژوهشی, جناب آقای علی سادات و همکاران محترم خدمات پژوهشی که تسریع در آماده سازی و نشر دانش‌نامه را وجهة همت خود قرار دادند؛ و همة کسانی که به گونه‌ای در شکل‌گیری این مجموعه ایفای نقش نمودند, صمیمانه تشکر کنم.

استدعا

انجام این طرح بدون همکاری قرآن‌پژوهان ارجمند ناممکن است. از این رو از همة قرآن‌پژوهان گرامی تقاضا دارم ما را در انجام این امر یاری کنند و مؤثرترین کمک آن است که در تکمیل شناسه‌ها دقت لازم و کافی را به کار گیرند و قرآن‌پژوهان را به دفتر طرح معرفی نمایند.

برای این منظور در پایان این مجموعه, یک نسخه شناسه چاپ شده که تکمیل و ارسال آن از سوی قرآن‌پژوهان به نشانی دفتر طرح, سبب امتنان و تشکر است؛ هم‌چنین می‌توان شناسه‌ها را تکثیر و در اختیار واجدان شرایط گذاشت تا آنان نیز اطلاعات مربوط را درج و ارسال نمایند.

با توجه به این که این نوع اطلاع‌رسانی در کشور ما سابقة چندانی ندارد و به طور طبیعی ممکن است در مجموعه‌ای که فراهم کرده‌ایم, اشکالات و نارسایی‌هایی به چشم آید؛ انتظار از همة قرآن‌پژوهان عزیز و مدیران ارجمند علمی و پژوهشی این است که به منظور بهینه‌سازی دانش‌نامه, ملاحظات و نظرات خود را در برگة ویژه‌ای که در آخر کتاب درج شده ثبت نموده و به نشانی طرح ارسال نمایند.

سعید بهمنی

هفدهم/ رمضان/ 1425

مطابق با 10/ 8/ 83

دانش‌نامه ی

قرآن پژوهان ایران

مرکز فرهنگ و معارف قرآن

گروه پژوهش های نوآمد قرآنی

واحد پژوهش‌های نوین

سعید بهمنی

شرح عنوان‌های درج شده در هر معرفی‌نامه

ج)

1. تصویر قرآن‌پژوه

سعی شده در ابتدای هر معرفی‌نامه و زیر نام خانوادگی و نام قرآن‌پژوه, یک قطعه عکس در ابعاد تقریبی 3*4 تعبیه شود که به نوبة خود سهم به سزایی در شناخت افراد خواهد داشت, البته برخی عکس‌ها تهیه نشد که امیدواریم در نوبت‌های بعدی چاپ, همة معرفی‌نامه‌ها همراه با تصویر باشد.

2. درج مشخصات شناسنامه‌ای

برای شناسایی دقیق افراد, افزون بر نام خانوادگی، نام، شهرت و لقب، نام پدر، سال و محل تولد قرآن‌پژوهان درج شده است. درج نام پدر, افزون بر دقت در مشخصات فردی, به منظور قدردانی از آنان در داشتن فرزندانی فرهیخته و قرآنی, در نظر گرفته شده است.

3. شغل

شغل جاری هر شخص, بخشی از مؤلفه‌های وجودی وی است که می‌تواند ما را با یکی از ابعاد قرآن‌پژوهان, به ویژه وضعیت فعلی آنان آشنا سازد.

4. نشانی

از آن‌جا که کارکرد اصلی این مجموعه, اطلاع‌رسانی به منظور سهولت ارتباط با قرآن‌پژوهان و آسان‌سازی فراخوانی آنان در امور آموزشی و پژوهشی است، نشانی‌منزل و محل کار آنان، صندوق پستی، تلفن ثابت و همراه و نیز نمابر و ایمیل یا سایت هر یک از آنان در این قسمت درج می‌شود. علت تقدیم نشانی بر دیگر مشخصات آن است که به نظر می‌رسد پس از آشنایی اجمالی با افراد پیش از هر چیز, نشانی آنان کاربرد بیش‌تری دارد؛ به این ترتیب مراجعه کننده پس از شناسایی هر فرد, از آن به مثابة یک کتاب ارتباطی استفاده خواهد کرد.

5. رتبة علمی

در این قسمت, رتبة علمی هر فرد در سه شکل حوزوی، دانشگاهی و متفرقه در نظر گرفته شده است, زیرا بسیاری از قرآن‌پژوهان, افزون بر تحصیلات حوزوی از تحصیلات دانشگاهی و غیره نیز برخوردارند. در زیر این عنوان نامِ استادان اصلی افراد نیز آمده تا به این وسیله نسبت به آنان نیز نوعی معرفی شکل گرفته و از آنان نیز تقدیر شده باشد.

نکتة قابل توجه این که, گزارش رتبه‌های علمی بر اساس گزارش خود قرآن‌پژوهان درج شده و اگر چه برخی از آنان رونوشت مدارک خود را به پیوست شناسة تکمیل شده برای دانش‌نامه ارسال کرده‌اند، ولی بسیاری از قرآن‌پژوهان چنین اقدامی نکرده و ما بر اساس نوشتة خودِ آنان, اطلاعات را تنظیم و گزارش نموده‌ایم.

البته برای مستند‌سازی مندرجات این قسمت، سازوکارهایی لازم است که اگر مقدمات و شرایط آن فراهم شود و مراحل قانونی خود را بگذراند, ممکن است در ادامة اجرای طرح و برای نوبت‌های دیگر چاپ, به تأمین این جهت بپردازیم.

پر واضح است که اگر انجام طرح بر ارائة مدرک‌های تحصیلی مشروط می‌شد, زمان نهایی شدن آن به چند برابر افزایش پیدا می‌کرد, به همین منظور ما به گواهی خود آنان اکتفا کرده, در حقیقت شرح حال را از زبان خود آنان نقل کرده‌ایم و به این ترتیب معتقد هستیم که با این همه طلاعات مفید فراوانی را در اختیار جامعة علمی کشور, به ویژه مدیران علمی و پژوهشی قرار می‌دهیم؛ از این رو, کسانی که برای به‌کارگیری قرآن‌پژوهان, به مدارک رسمی نیاز دارند، می‌بایست خود, آن را احراز و دریافت کنند.

6. سفرهای علمی خارجی

سفرهای علمی افراد به خارج از کشور می‌تواند نشان‌گر اهتمام آنان به فعالیت های علمی و شخصیتِ پژوهشیِ آنان باشد؛ از این رو این بُعد از سابقة علمی افراد نیز مورد توجه قرار گرفته است.

7. تدریس

یکی دیگر از جهات معرفی قرآن‌پژوهان, سابقة تدریس آنان به ویژه در زمینة قرآن کریم است؛ از این رو در زیرِ عنوانِ تدریس, همة اطلاعاتی را که در این باره تأمین شده آمده است؛ به ویژه مدیران و مسئولان گروه‌های آموزشی از این راه می‌توانند اطلاعات مفیدی در بارة سابقة تدریس قرآن‌پژوهان به دست آورند.

مادّة درسی, محل تدریس, زمان و مدت تدریس, اصلی‌ترین مطالبی است که در این قسمت درج می شود.

8. نقش‌ها و فعالیت‌ها

سوابق اجرایی افراد, یکی دیگر از مشخصات آنان است که می‌تواند مدیران را در شناسایی قرآن‌پژوهان کمک کند؛ به همین دلیل این مؤلفه نیز در دانش‌نامه مورد توجه قرار گرفته و سعی شده است با بیان نوع نقش و محل ایفای آن به همراه سال‌های مسئولیت و در صورت امکان بیان خدمات برجسته در هر نقش به شکلی جامع اطلاع‌رسانی شود.

9. معرفی آثار

شاید مهم‌ترین شاخص در معرفی جنبة علمی قرآن‌پژوهان, شناساندن آثار آنان است, زیرا از راه معرفی آثار می‌توان، توانایی فعلیت یافتة آنان را شناخت و بر همان اساس, ارتباط مناسب علمی و پژوهشی با آنان را ایجاد کرد.

به این منظور در شناسه‌هایی که برای قرآن‌پژوهان فرستاده شده، قسمتی برای درج اطلاعات آثار علمیِ قرآن‌پژوهان اعم از کتاب و مقالة منتشر شده و نشده پیش‌بینی شده است که به نظر می رسد با همة مشکلاتی که در تکمیل آن‌ها داشته‌ایم، انتظار استفاده کنندگان از دانش‌نامه را برآورده خواهد کرد.

در این قسمت, به ویژه آثار منتشر نشدة قرآن‌پژوهان نیز گزارش شده است تا به نوعی استعداد بالقوة آنان منعکس شده و در صورت نیاز به موضوعات منتشر نشدة هر قرآن‌پژوه, زمینة فراخوانیِ وی برای ارائة آثار خود فراهم شده باشد؛ با این توجه که آثار منتشر شده اعم از کتاب و مقاله, شماره‌گذاری شده و به تفکیک درج گردیده اند و اطلاعات نسبتا کاملی در بارة آن گزارش شده است, ولی آثار منتشر نشده بدون شماره آمده و با خط تیره از یک‌دیگر جدا شده‌اند.

شایان یاد است که جا داشت در این قسمت, چکیدة هر اثر به گونه‌ای مناسب درج می‌شد, ولی افزون بر این که چکیدة اثر از سوی بسیاری از قرآن‌پژوهان دریافت نشد و آن چه دریافت شد نیز در برخی موارد از ادبیات معیار برخوردار نبوده است و اقدام به تهیة یکِ یکِ آثار و تهیة چکیده‌هایی مطلوب از آن, نهایی‌سازی دانش‌نامه را بسیار طولانی می ساخت که با هدف تسریع در اطلاع رسانی, از این مهم صرف نظر شد.

امید است در آینده با همکاری قرآن‌پژوهان, واحدِ «کتابخانه و اسناد قرآن‌پژوهان موجود کشور»[1] را راه‌اندازی کرده و پس از دست یابی به همة آثار , زمینة اطلاع‌رسانی برتری را در بارة آن فراهم نماییم و بتوانیم به همة اهداف مطلوب خود در تأمین و ارائة اطلاعات جامع, معتبر و مفید دست یابیم.

ج) شرح عنوان‌های درج شده در هر معرفی‌نامه

1. تصویر قرآن‌پژوه

سعی شده در ابتدای هر معرفی‌نامه و زیر نام خانوادگی و نام قرآن‌پژوه, یک قطعه عکس در ابعاد تقریبی 3*4 تعبیه شود که به نوبة خود سهم به سزایی در شناخت افراد خواهد داشت, البته برخی عکس‌ها تهیه نشد که امیدواریم در نوبت‌های بعدی چاپ, همة معرفی‌نامه‌ها همراه با تصویر باشد.

2. درج مشخصات شناسنامه‌ای

برای شناسایی دقیق افراد, افزون بر نام خانوادگی، نام، شهرت و لقب، نام پدر، سال و محل تولد قرآن‌پژوهان درج شده است. درج نام پدر, افزون بر دقت در مشخصات فردی, به منظور قدردانی از آنان در داشتن فرزندانی فرهیخته و قرآنی, در نظر گرفته شده است.

3. شغل

شغل جاری هر شخص, بخشی از مؤلفه‌های وجودی وی است که می‌تواند ما را با یکی از ابعاد قرآن‌پژوهان, به ویژه وضعیت فعلی آنان آشنا سازد.

4. نشانی

از آن‌جا که کارکرد اصلی این مجموعه, اطلاع‌رسانی به منظور سهولت ارتباط با قرآن‌پژوهان و آسان‌سازی فراخوانی آنان در امور آموزشی و پژوهشی است، نشانی‌منزل و محل کار آنان، صندوق پستی، تلفن ثابت و همراه و نیز نمابر و ایمیل یا سایت هر یک از آنان در این قسمت درج می‌شود. علت تقدیم نشانی بر دیگر مشخصات آن است که به نظر می‌رسد پس از آشنایی اجمالی با افراد پیش از هر چیز, نشانی آنان کاربرد بیش‌تری دارد؛ به این ترتیب مراجعه کننده پس از شناسایی هر فرد, از آن به مثابة یک کتاب ارتباطی استفاده خواهد کرد.

5. رتبة علمی

در این قسمت, رتبة علمی هر فرد در سه شکل حوزوی، دانشگاهی و متفرقه در نظر گرفته شده است, زیرا بسیاری از قرآن‌پژوهان, افزون بر تحصیلات حوزوی از تحصیلات دانشگاهی و غیره نیز برخوردارند. در زیر این عنوان نامِ استادان اصلی افراد نیز آمده تا به این وسیله نسبت به آنان نیز نوعی معرفی شکل گرفته و از آنان نیز تقدیر شده باشد.

نکتة قابل توجه این که, گزارش رتبه‌های علمی بر اساس گزارش خود قرآن‌پژوهان درج شده و اگر چه برخی از آنان رونوشت مدارک خود را به پیوست شناسة تکمیل شده برای دانش‌نامه ارسال کرده‌اند، ولی بسیاری از قرآن‌پژوهان چنین اقدامی نکرده و ما بر اساس نوشتة خودِ آنان, اطلاعات را تنظیم و گزارش نموده‌ایم.

البته برای مستند‌سازی مندرجات این قسمت، سازوکارهایی لازم است که اگر مقدمات و شرایط آن فراهم شود و مراحل قانونی خود را بگذراند, ممکن است در ادامة اجرای طرح و برای نوبت‌های دیگر چاپ, به تأمین این جهت بپردازیم.

پر واضح است که اگر انجام طرح بر ارائة مدرک‌های تحصیلی مشروط می‌شد, زمان نهایی شدن آن به چند برابر افزایش پیدا می‌کرد, به همین منظور ما به گواهی خود آنان اکتفا کرده, در حقیقت شرح حال را از زبان خود آنان نقل کرده‌ایم و به این ترتیب معتقد هستیم که با این همه طلاعات مفید فراوانی را در اختیار جامعة علمی کشور, به ویژه مدیران علمی و پژوهشی قرار می‌دهیم؛ از این رو, کسانی که برای به‌کارگیری قرآن‌پژوهان, به مدارک رسمی نیاز دارند، می‌بایست خود, آن را احراز و دریافت کنند.

6. سفرهای علمی خارجی

سفرهای علمی افراد به خارج از کشور می‌تواند نشان‌گر اهتمام آنان به فعالیت های علمی و شخصیتِ پژوهشیِ آنان باشد؛ از این رو این بُعد از سابقة علمی افراد نیز مورد توجه قرار گرفته است.

7. تدریس

یکی دیگر از جهات معرفی قرآن‌پژوهان, سابقة تدریس آنان به ویژه در زمینة قرآن کریم است؛ از این رو در زیرِ عنوانِ تدریس, همة اطلاعاتی را که در این باره تأمین شده آمده است؛ به ویژه مدیران و مسئولان گروه‌های آموزشی از این راه می‌توانند اطلاعات مفیدی در بارة سابقة تدریس قرآن‌پژوهان به دست آورند.

مادّة درسی, محل تدریس, زمان و مدت تدریس, اصلی‌ترین مطالبی است که در این قسمت درج می شود.

8. نقش‌ها و فعالیت‌ها

سوابق اجرایی افراد, یکی دیگر از مشخصات آنان است که می‌تواند مدیران را در شناسایی قرآن‌پژوهان کمک کند؛ به همین دلیل این مؤلفه نیز در دانش‌نامه مورد توجه قرار گرفته و سعی شده است با بیان نوع نقش و محل ایفای آن به همراه سال‌های مسئولیت و در صورت امکان بیان خدمات برجسته در هر نقش به شکلی جامع اطلاع‌رسانی شود.

9. معرفی آثار

شاید مهم‌ترین شاخص در معرفی جنبة علمی قرآن‌پژوهان, شناساندن آثار آنان است, زیرا از راه معرفی آثار می‌توان، توانایی فعلیت یافتة آنان را شناخت و بر همان اساس, ارتباط مناسب علمی و پژوهشی با آنان را ایجاد کرد.

به این منظور در شناسه‌هایی که برای قرآن‌پژوهان فرستاده شده، قسمتی برای درج اطلاعات آثار علمیِ قرآن‌پژوهان اعم از کتاب و مقالة منتشر شده و نشده پیش‌بینی شده است که به نظر می رسد با همة مشکلاتی که در تکمیل آن‌ها داشته‌ایم، انتظار استفاده کنندگان از دانش‌نامه را برآورده خواهد کرد.

در این قسمت, به ویژه آثار منتشر نشدة قرآن‌پژوهان نیز گزارش شده است تا به نوعی استعداد بالقوة آنان منعکس شده و در صورت نیاز به موضوعات منتشر نشدة هر قرآن‌پژوه, زمینة فراخوانیِ وی برای ارائة آثار خود فراهم شده باشد؛ با این توجه که آثار منتشر شده اعم از کتاب و مقاله, شماره‌گذاری شده و به تفکیک درج گردیده اند و اطلاعات نسبتا کاملی در بارة آن گزارش شده است, ولی آثار منتشر نشده بدون شماره آمده و با خط تیره از یک‌دیگر جدا شده‌اند.

شایان یاد است که جا داشت در این قسمت, چکیدة هر اثر به گونه‌ای مناسب درج می‌شد, ولی افزون بر این که چکیدة اثر از سوی بسیاری از قرآن‌پژوهان دریافت نشد و آن چه دریافت شد نیز در برخی موارد از ادبیات معیار برخوردار نبوده است و اقدام به تهیة یکِ یکِ آثار و تهیة چکیده‌هایی مطلوب از آن, نهایی‌سازی دانش‌نامه را بسیار طولانی می ساخت که با هدف تسریع در اطلاع رسانی, از این مهم صرف نظر شد.

امید است در آینده با همکاری قرآن‌پژوهان, واحدِ «کتابخانه و اسناد قرآن‌پژوهان موجود کشور»[1] را راه‌اندازی کرده و پس از دست یابی به همة آثار , زمینة اطلاع‌رسانی برتری را در بارة آن فراهم نماییم و بتوانیم به همة اهداف مطلوب خود در تأمین و ارائة اطلاعات جامع, معتبر و مفید دست یابیم.

[1] . امتیاز این کتابخانه در مقایسه با دیگر کتابخانه‌های تخصصی این است که با اجرای کامل طرح دانش‌نامه, آثار همة قرآن‌پژوهان موجود در کشور و دیگر نقاط جهان که در قید حیات هستند در یک‌جا گردآوری می‌شود, آثاری که مؤلفان آن مورد شناسایی قرار گرفته, و راه‌های ارتباط با آنان فراهم شده است؛ در حالی که در کتاب‌خانه‌های تخصصی موجود چنین امری مورد توجه و میسّر نیست.

دانش‌نامه ی

قرآن پژوهان ایران

مرکز فرهنگ و معارف قرآن

گروه پژوهش های نوآمد قرآنی

واحد پژوهش‌های نوین

سعید بهمنی

قالب و مشخصات مورد توجه در معرفی هر قرآن‌پژوه

ب) قالب و مشخصات مورد توجه در معرفی هر قرآن‌پژوه

1) نام خانوادگی (شهرت) و نام (نام مستعار) قرآن‌پژوه

2) تصویر قرآن‌پژوه

3) نام پدر

4) سال تولد/ محل تولد

5) شغل

6) نشانی

منزل: شهر/ خیابان/ کوچه/ پلاک/ صندوق پستی/ تلفن/ نمابر/ همراه

Email:

Web:

محل کار: شهر، خیابان، کوچه، پلاک/ صندوق پستی/ تلفن/ نمابر

7) رتبة علمی

حوزوی/ محل تحصیل/ استادان

دانشگاهی/ محل تحصیل/ استادان

متفرقه/ محل تحصیل/ استادان

8) سفرهای علمی خارجی

کشور/ محل بازدید/ دست‌آورد سفر

9) نقش‌ها و فعالیت‌ها

سمت‌ها یا مشاغل/ محل ایفای نقش/ از .... تا ..../ مدت

10) تدریس‌های قرآنی

11) آثار

کتاب‌های چاپ شدة قرآنی

نام کتاب/ موضوع/ چکیده/ تعداد جلد/ زبان/ نوبت آخرین چاپ/ محل نشر/ ناشر/ سال نشر/ قطع/ تعداد صفحه/ تعداد نسخه‌های چاپ شده

کتاب‌های قرآنی چاپ نشده

نام کتاب/ موضوع/ چکیده/ تعداد جلد/ زبان/ تعداد صفحه

مقاله‌های چاپ شدة قرآنی

نام مقاله/ محتوا/ نشریه(شمارة نشریه)/ سال نشر/ تعداد صفحه

مقاله‌های چاپ نشد‌ة قرآنی

نام مقاله/ محتوا/ تاریخ نگارش/ تعداد صفحه

دیگر آثار قرآنی

نوع اثر/ تعداد/ سال تهیة اثر

دانش‌نامه ی

قرآن پژوهان ایران

مرکز فرهنگ و معارف قرآن

گروه پژوهش های نوآمد قرآنی

واحد پژوهش‌های نوین

سعید بهمنی

شیوه نامة اجرا و تدوین دانش‌نامة قرآن‌پژوهان ایران

برای آشنایی هر چه بیش‌تر با شکل کار و نهایی‌سازی دانش‌نامه و نیز فراهم شدن زمینة مناسب‌ترِ نقد و بررسی روش تدوین این مجموعه, در مقدمه به بیان «شیوه‌نامة اجرا و تدوین دانش‌نامه» می‌پردازم تا مورد ملاحظة قرار گرفته و با مطالعة آن به گونه‌ای بهتر و مؤثرتر از متن استفاده شود.

الف) مراحل اصلی اجرای طرح

1. شناسایی و به دست آوردن مشخصات فردی به گونه‌ای اجمالی

2. شناسایی تفصیلی

3. گزینش قرآن‌پژوهان

4. تشکیل پروندة قرآن‌پژوهی

5. تکمیل شناسه قرآن‌پژوهان

6. تهیه پیش‌نویس معرفی‌نامه‌ها

7. تدوین نهایی گزارش‌ها

8. تهیه فهرست‌ها

شیوة اجرایی هر یک از مراحل

1. شناسایی و به دست آوردن اطلاعات و مشخصات اجمالی

نخستین و اساسی ترین مرحلة شناسایی قرآن‌پژوهان به دست آوردن اطلاعات اجمالی از آن‌ها برای برقراری ارتباط و به منظور دست‌یابی به اطلاعات بیش تر در بارة آنان است که شاید بتوان آن را مشکل‌ترین مرحلة اجرایی این طرح دانست .

ملاک گزینش قرآن‌پژوهان, انطباق تعریف قرآن‌پژوه بر آنان و تأیید آن‌ها از سوی مرکز فرهنگ و معارف قرآن است.

شناسایی محققان و عالمان از راه‌های گوناگونی انجام می شود که از جملة آن می‌توان راه‌های زیر را نام برد:

1.1. شناسایی بر اساس شهرت

1.2. ارتباط با مرکز فرهنگ و معارف قرآن

1.3. آثا رمنتشر شده به صورت کتاب

1.4. مقالات منتشر شده در مطبوعات علمی کشور

1.5. معرفی از سوی قرآن‌پژوهان مرتبط با مرکز فرهنگ و معارف قرآن

1.6. کسب آگاهی از مراکز علمی ـ آموزشیِ حوزه و دانشگاه

1.7. فراخوان عمومی در رسانه‌های جمعی

2. شناسایی تفصیلی

پس از شناسایی اجمالی که به طور معمول شامل نام و نام خانوادگی و برخی آثار است, شناسایی تفصیلی آغاز می‌شود؛ در این مرحله سعی بر آن است که از راه‌های ممکن, شمارة تماس و نشانی قرآن‌پژوه گرفته شده و برای دریافت اطلاعات بیش‌تر با وی تماس برقرار شود . برخی از راه‌های به دست آوردن شماره تماس و نشانی منزل یا محل کار عبارت است از :

2.1. برقراری تماس و پرسش از کسانی که احتمال می رود با فرد مورد نظر ارتباط داشته باشند .

2.2. ناشران

2.3. مراکز پژوهشی که احتمال می رود قرآن‌پژوه با آن مراکز همکاری داشته باشد .

2.4. مراکز علمی ـ آموزشی حوزه و دانشگاه

2.5. جست و جو در منابع اطلاع رسانی محققان و متخصصان

3. گزینش

گزینش قرآن‌پژوهان بر اساس تعریف‌های زیر انجام می شود و پس از تأیید در گروه مربوط, تحقیق در بارة وی و درج نام و معرفی او در دانش‌نامه اقدام خواهد شد.

تعریف‌ها

قرآن‌پژوه: کسی که دست‌کم دارای یک اثر قابل پذیرش به عنوان اثر علمی و مفید قرآن‌پژوهی اعم از مقاله و کتاب یا سایر آثار رسانه ای از قبیل برنامه‌های صدا و سیما باشد و یا در پدید آوردن این گونه آثار مشارکت علمی داشته باشد؛ هم‌چنین فارغ‌التحصـیلان کارشناسی ارشد به بالا که دست‌کم یک پایان‌نامة قرآنی را دفاع کرده‌اند.

اثر قرآنی: اثری که بر اساس یک موضوع قرآنی پدید آمده و منبع اصلی تحقیق در آن قرآن کریم بوده باشد.

موضوع قرآنی: موضوعی که مربوط به یکی از مسائل علوم یا معارف قرآن است .

4. تشکیل پرونده قرآن‌پژوهی

4.1. دریافت اطلاعات در باره آخرین سطح تحصیلی

4.2. تهیه اطلاعات کافی در باره مجموع آثار قرآن‌پژوه

4.3. انطباق تعریف مورد نظر به عنوان قرآن‌پژوه

4.4. ثبت در دفتر کل قرآن‌پژوهی و اختصاص شمارة ثبت

4.5. فرستادن شناسه قرآن‌پژوهان

4.6. پی‌گیری‌های مربوط به تکمیل شناسه‌ها

5. تکمیل شناسه‌ها

راه‌ها:

5.1. به صورت خودنوشت

5.2. مصاحبه با قرآن‌پژوه یا یکی از نزدیکان وی

5.3. تحقیق در منابع موجود

5.4. تلفیق روش‌های سه گانه فوق

5.5. بازبینی شناسة تکمیل شده از سوی قرآن‌پژوه (تا حدّ ممکن)

6. تهیة پیش نویس معرفی نامه‌ها

6.1. انتقال اطلاعات شناسه‌های تکمیل شده به فرم ویژه

6.2. بازخوانی اطلاعات از سوی مدیر طرح

6.3. تصحیح و تکمیل اطلاعات در موارد لزوم

6.4. بازبینی از سوی ناظر و تأیید پیش‌نویس

7. تدوین نهایی

7.1. حروف‌چینی پیش‌نویس

7.2. بازخوانی پیش‌نویس از سوی مدیر طرح

7.3. بازبینی ناظر

7.4. بررسی در گروهِ فنی واحدِ پژوهش‌های نوین قرآنی

7.5. به‌کارگیری نظرهای گروه فنی

7.6. بررسی در شورای پژوهشی گروه پژوهش‌های نوآمد قرآنی

7.7. به‌کارگیری نظرهای شورای پژوهشی گروه

7.8. بررسی در شورای پژوهشی مرکز فرهنگ و معارف قرآن

7.9. به‌کارگیری نظرهای شورای پژوهشی مرکز

7.10. تدوین

7.11. نمونه خوانی

7.12. بازبینی نمایندة شورای پژوهشی مرکز

7.13. تأیید شورا

7.14. تهیة متن نهایی

8. فهرست‌نویسی

فهرست‌های در نظر گرفته شده عبارت‌اند از:

در آغاز کتاب به صورت جدول

8.1. محل سکونت

8.2. رتبة علمی

8.3. سابقة تدریس

8.4. سابقة اجرایی

در پایان کتاب

8.5. کتاب‌های منتشر شده

8.6. کتاب‌های منتشر نشده

8.7. مقاله‌های منتشر شده

8.8. مقاله‌های منتشر نشده

دانش‌نامه ی

قرآن پژوهان ایران

مرکز فرهنگ و معارف قرآن

گروه پژوهش های نوآمد قرآنی

واحد پژوهش‌های نوین

سعید بهمنی

طرح جامع «دانش‌نامة قرآن‌پژوهان ایران»

محدودة اثر حاضر, معرفی قرآن‌پژوهان موجود در ایران است؛ که به نظر می‌رسد, بیش از تعدادی است که تا کنون ما به نام آنان ـ حدود 700 نفر ـ دست یافته‌ایم؛ و اطلاعات مربوط به 300 نفر از آنان برای ارائه در این مجموعه آماده شده است.

طرحِ جامع پیشنهاد شده به مرکز فرهنگ و معارف قرآن دارای چهار مرحلة اصلی به شرح زیر بوده است:

1. دانش‌نامة قرآن‌پژوهان ایران ـ در گام نخست آن 300 نفر از قرآن‌پژوهان شناسایی شده و اطلاعات آنان تکمیل گردیده که در همین مجموعه معرفی می‌شوند. ـ

2. دانش‌نامة قرآن‌پژوهان جهان اسلام

3. دانش‌نامة قرآن‌پژوهان جهان

4. راه‌اندازی نشریة اطلاع رسانی قرآن‌پژوهان

امیدواریم بتوانیم همة مراحل یاد شده را به گونه‌ای شایسته انجام داده و برگی ارزش‌مند به کارنامة فعالیت‌های قرآنی جمهوری اسلامی ایران و مرکز فرهنگ و معارف قرآن بیفزاییم.

دانش‌نامه ی

قرآن پژوهان ایران

مرکز فرهنگ و معارف قرآن

گروه پژوهش های نوآمد قرآنی

واحد پژوهش‌های نوین

سعید بهمنی

ویژگی«دانش‌نامة قرآن‌پژوهان ایران»

تدوین چنین مجموعه‌هایی به شکل‌های مختلف بی‌سابقه نیست. نشریة «بانک اطلاعات محققان و متخصصان»[1] که از سوی مرکز اطلاعات و مدارک علمی ایران منتشر می‌شود, به گونه‌ای عام متخصصان همة رشته‌های دانشگاهی را معرفی می‌کند که در بخشی بسیار محدود به معرفی دانش‌آموختگان سطوح عالی علوم و معارف قرآنی پرداخته است؛ و نیز «دانش‌نامة قرآن‌پژوهی و قرآن‌پژوهان» که به طور خاص در بخشی از آن, برخی قرآن‌پژوهان گذشته و حال از سراسر جهان معرفی می‌شوند, دو نمونة قابل توجه در این باره هستند که کارکرد متفاوتی با اثر حاضر دارند؛ زیرا در این مجموعه به گونه‌ای بسیار گسترده, تنها قرآن‌پژوهان موجود معرفی می‌شوند و همان‌گونه که بیان شد, هدف اصلی آن تسهیل ارتباط مدیران علمی و پژوهشی با این دسته از فرهیختگان کشور است؛ بنابراین افزون بر آن چه یاد شد, وجه تمایز این اثر, ارائة یک‌سان و روزآمد اطلاعات مفید قرآن‌پژوهان موجود در کشور و راه‌های گوناگون ارتباط با آنان است.

[1] . خرّمشاهی بهاءالدین, دوستان ـ ناهید, تهران, 1377.

دانش‌نامه ی

قرآن پژوهان ایران

مرکز فرهنگ و معارف قرآن

گروه پژوهش های نوآمد قرآنی

واحد پژوهش‌های نوین

سعید بهمنی

کارکرد«دانش‌نامة قرآن‌پژوهان ایران»

دسترسی به منابع انسانی متخصص وکارآمد مستلزم شناسایی, ایجاد زمینة ارتباط با آنان و تسهیل این ارتباط است و طبعا علوم و معارف قرآنی نیز مستثنا از این مهم نبوده و نیاز مدیران تحقیقاتی در دانش وحیانی به آن, کم‌تر از دیگر مدیران پژوهش در علوم اسلامی یا بشری نخواهد بود,. از این رو شناخت و فراهم کردن زمینة بهره‌مندی از آن معادن و گنجینه‌های نهفته در اقصا نقاط کشور و دانش‌آموختگان مدرسة وحی از اهداف اصلی اثر حاضر است.

این اثر به معرفی قرآن‌پژوهانی می‌پردازد که دارای آثار تألیفی و پژوهشی در حوزة علوم و معارف قرآنی بوده و خدمات علمی خود را در داخل کشور ارائه می‌کنند و هدف آن فراهم کردن زمینة شناخت پژوهش‌گران حوزة علوم و معارف قرآنی و نیز ارتباط علمی با آنان است؛ به گونه‌ای که مدیران پژوهشی, آموزشی و فرهنگی بتوانند با استفاده از این منبع, به راحتی به اطلاعات مفیدی از قرآن‌پژوهان دست یابند و در صورت لزوم برای شکل‌گیری خدمات متقابل علمی و پژوهشی در قالب رهبری اجرای طرح‌ها, راهنمایی و نظارت بر تحقیقات, مشاوره و گفت و گوهای علمی با آنان ارتباط برقرار کنند.

افزون بر این, کارکردهای این مجموعه عبارت است از:

1. شناخت قرآن‌پژوهان با توجه به آثار آنان

2. شناخت آن دسته از قرآن‌پژوهان که سابقة تدریس در حوزه یا دانشگاه دارند

3. امکان بهره‌مند شدن از مشاوره و خدمات علمی آنان, در فرایند برنامه‌ریزی پژوهش در قرآن کریم

4. امکان ارتباط و پیشنهاد تحقیق, تألیف, ترجمه کتاب یا مقاله و به طور کلی اجرای طرح‌های علمی برای مراکز و گروه‌های پژوهشی و تحقیقاتی دیگر

5. ایجاد زمینة دعوت از آنان برای نشست‌های علمی ـ تخصصی در قالب کرسی‌های نظریه پردازی

6. فراهم سازی زمینة فراخوانی آنان به همایش‌های علمی و پژوهشی قرآنی, با توجه به شناختی که از آثار و گرایش‌های آنان به دست می‌آید.

7. بزرگداشت و تکریم قرآن‌پژوهان از راه معرفی آنان به جامعة علمی کشور و زند نگاه داشتن نام آنان. چه آنکه از پیامبر گرامی اسلام ـ صل الله علیه و آله و سلم ـ نقل شده که فرمود: «من ورّخ مؤمنا فکأنما احیاه»[1] کسی که مؤمنی را در تاریخ ثبت کند گویا او را زنده ساخته است.

[1] . شیخ علی نمازی شاهرودی, مستدرک سفینة البحار, ج 10, ص 279, 1405 هـ ق, چ 1419,.

دانش‌نامه ی

قرآن پژوهان ایران

مرکز فرهنگ و معارف قرآن

گروه پژوهش های نوآمد قرآنی

واحد پژوهش‌های نوین

سعید بهمنی

بسم‌الله الرحمن الرحیم

مقدمة مؤلف

«بَلْ هُوَ آیَاتٌ بَیِّنَاتٌ فِی صُدُورِ الَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ»[1]

سپاس خدای را که توفیق رصد و شناسایی ستاره‌های درخشان آسمان مدرسة وحی را به ما ارزانی داشت, کسانی که سینة پرمهر خود را ظرف آیه‌های روشن الهی ساخته و همة دانشی که به گنجینة دل آنان سپرده شده است را متعهد به عهد الهی نموده‌اند. ستارگانی که نزدیک است انبوهیشان کهکشانی پرفروغ را پدید آورد تا تماشاگهی شگفت برای ملایک و راهنمایی مطمئن برای اهل زمین باشد.

دانش‌نامة قرآن‌پژوهان ایران بنیادی‌ترین ضرورت بِه‌سازی پژوهش‌های قرآنی در کشور

موفقیت مدیران ارجمند محیط‌های علمی, پژوهشی و آموزشی, در تولید و توسعة دانش و نیز گسترش دست‌آوردهای پژوهشی و فرهنگ‌سازی مناسب در سطح جامعه, در گروِ سه امر است:

1.اشراف و تسلط موضوعی در حوزة دانش و معارف مربوط به نقش و مأموریت علمی

2.برخورداری از منابع انسانی کارآمد

3.وجود منابع سازمانی مؤثر

بی‌تردید برخورداری از منابع انسانی کارآمد, از مهم‌ترینِ این امور است, زیرا منابع انسانی متخصص, توان‌مند و کارآمد, به طور طبیعی بر پیش‌رفت و توسعة سازمانی تأثیرگذار بوده و حتی سبب تأمین دو امر دیگر می‌شود؛ به این معنا که در صورت نبودِ اشرافِ موضوعی و حتی منابع سازمانی, این منابع انسانی متخصص و خلّاق است که قادر به تأمین موضوع‌شناسی لازم و حتی طراحی و برنامه‌ریزی در جهت به‌سازی سازمان خواهد بود, در حالی که دسترسی به موضوعات یا برخوردار بودن از منابع سازمانی مناسب, هیچ‌گاه نمی‌تواند جای منابع انسانی را بگیرد.

[1] . عنکبوت/ 29, 49.